گرامیداشت روز چرخش زمین با بازدید از موزه‌های علوم و فضا

به گزارش پایگاه اینترنتی timeanddate، روز هشتم ژانویه (۱۸ دی ماه) به یاد «لئون فوکو» فیزیکدان فرانسوی که در سال ۱۸۵۱ نشان داد زمین به دور محور خود می‌چرخد، به عنوان روز جهانی چرخش زمین (حرکت وضعی) گرامی داشته می شود. 

فوکو فیزیکدان فرانسوی در سال ۱۸۵۱ آزمایشی انجام داد که هدف آن بررسی دَوَران زمین بود. تنها وسیله لازم برای این آزمایش یک آونگ است که از گلوله‌ای سربی و تک سیمی برای آویختن تشکیل شده است. برای اندازه‌گیری دقیق، سیم باید بلند باشد و گلوله سربی و سنگین باشد و آونگ از نقطه‌ای ثابت و محکم آویخته شده باشد. آونگی که به آزادی نوسان می‌کند صفحه نوسانش را حفظ می‌کند.

 آزمایش آونگ در حال نوسان فوکو (Fuucault) چرخش زمین را به نحو قانع کننده‌ای اثبات می‌کند. در اساس این آزمایش نیروهایی که بر آونگ در حال نوسان وارد می‌شود، یعنی نیروی گرانشی و کشش نخ در یک صفحه (صفحه نوسان آونگ) قرار دارند. بنابراین، اگر آونگ آزادانه به حرکت در آید، همواره در صفحه ثابتی نوسان خواهد کرد. این خاصیت بیانگر این مفهوم فیزیکی است که موقعیت صفحه آونگ در حال نوسان در فضا تغییر نمی‌کند. اثبات چرخش زمین به توسط آونگ در حال نوسان ، کاملا شناخته شده است. ولی اثبات دقیق این مطلب که صفحه آونگ در حال نوسان در اثر چرخش زمین می‌چرخد، در مدت زمان طولانی صورت می‌گیرد.

امروز آونگ فوکو که چرخش زمین را نشان می‌دهد، می‌توان در موزه‌های علمی در سراسر جهان مشاهده کرد. برای گرامیداشت این روز جهانی می‌توان با بازدید از موزه های فضا و علوم اطلاعات بیشتری در مورد چرخش زمین و تاثیراتی که این چرخش بر انسان‌ها دارد، فرا گرفت. همچنین اگر کودکی دارید می‌توانید با هم کاردستی‌هایی از کره زمین و خورشید بسازید و با این کاردستی‌ها چگونگی حرکت وضعی زمین را به آن‌ها نشان دهید تا کودکان اطلاعات بیشتری در مورد این حرکت زمین بدست آورند.

حرکت زمین

یک منجم آماتور و عکاس ماهنامه آسمان شب در زمینه حرکت زمین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت:  زمین چند حرکت دارد که دو حرکت آن را بیشتر خوانده‌ایم. نخست حرکت به دور خود که به حرکت وضعی معروف است و دیگری حرکت به دور خورشید که حرکت انتقالی نامیده میشود.

محمد ابراهیمی افزود: حرکت وضعی زمین نام چرخشی است که سیارهٔ زمین به دور خود انجام می‌دهد. حرکت وضعی زمین به دور خود ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه طول می‌کشد. ما هر روز به صورت محسوسی این حرکت را درک می‌کنیم. چرخش زمین از غرب به شرق است. اگر از سمت ستاره قطبی به زمین نگاه کنیم، زمین خلاف جهت عقربه‌های ساعت به دور خود دَوَران می‌کند. بین دو نقطه قطب شمال و قطب جنوب امتداد دارد. شب و روز و حرکت اجرام آسمانی نظیر ماه خورشید و سیارات و ستارگان این حرکت را به ما نشان می‌دهند.

اگر زمین ساکن بود چه می‌شد؟

رحیمی در پاسخ این سوال که اگر زمین ساکن بود چه می‌شد؟ گفت: اگر زمین ساکن بود و اجرام آسمانی و خورشید به دور آن می‌چرخیدند، باز هم جهان وضعیت کنونی خود را داشت. تشخیص چرخش اجرام سماوی دیگر بر مبنای مشاهدات مستقیم امکان پذیر بود، به عنوان مثال می‌شد چرخش خورشید را از طریق جابجایی لکه خورشیدی و چرخش مشتری را در اثر تغییرات ایجاد شده در اشکال سطح آن که از زمین قابل رؤیت هستند، مشاهده نمود. در صورتیکه برای زمین از مکان دیگر این امکان وجود نداشت. فصول از بین میرفت سمتی از زمین بسیار گرم و سمتی یخبندان و بسیار سرد می شد.

تاریخچهٔ اعتقاد به چرخش زمین در میان دانشمندان ایرانی

شواهدی در تاریخ وجود دارد که «ابوسعید سجزی»  معتقد به چرخش زمین به دور خودش بوده‌است. ابوریحان بیرونی در کتاب «استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الاسطرلاب» می‌گوید: از ابوسعید سجزی، اسطرلابی از نوع واحد و بسط دیدم که از شمالی و جنوبی مرکب نبود و آن را اسطرلاب زورقی می‌نامید و او را به جهت اختراع آن اسطرلاب تحسین کردم چه اختراع آن متکی بر اصلی است قائم به ذات خود و مبنی بر عقیدهٔ مردمی است که زمین را متحرک دانسته و حرکت یومی را به زمین و نه به کرهٔ سماوی نسبت می‌دهند.