بازاریابی، راهبرد نجات صنایع‌دستی از نابودی

هنر مقوله‌ای است که فعالان آن همیشه از عدم امنیت مالی و کمبود درآمد رنج می‌برند. هنرمندان زیادی در رشته‌های گوناگون هستند که از مسائل و مشکلات مالی رنج می‌برند و گاه ناگزیر به روی آوردن به فعالیت‌هایی می‌شوند که یا مطابق میل و علاقه‌شان نیست یا اثربخشی چندانی ندارد و در نهایت این وضعیت به کناره‌گیری از هنر و گرایش به سمت فعالیتهای پردرآمدتر منجر می‌شود.

در این میان صنایع دستی یکی از این حوزه‌هاست که هنوز در کشور ما به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکرده است که علت آن نیز عدم فروش مؤثر این تولیدات است و این عدم فروش موثر نیز به عدم شناخت و عدم بازاریابی موثر باز می گردد.

محصولاتی که تا چند دهه قبل به عنوان ابزار مهم کار و زندگی مردمان سرزمین ایران مورد استفاده بودند این روزها حال و روز خوشی ندارند و تنها تغییر کاربری، نوآوری و تعاریف جدید از این محصولات است که می تواند موجب احیای آنها و نجاتشان از دام فراموشی شود.

صنایع دستی و هنرهای سنتی در دوره‌های مختلف به اقتضای نیاز و ضرورت زندگی توسط هنرمندان خلاق ایجاد و توسعه یافته و در طی قرون با حفظ سنت‌های اصیل، مراحل شکل گیری خود را طی کرده و با اعتقادات، بینش، اندیشه، آداب و رسوم، محیط زندگی و شیوه معیشت مردم درهم آمیخته اند.

هنرها و صنایعی که با دستان پرتوان، اذهان خلاق و سلیقه‌های نشأت گرفته از فرهنگ غنی توسط زنان و مردان هنردوست و هنرپرور تولید می‌شود به خوبی تلاشی را که با فرهنگ و هنر درآمیخته است به نمایش می‌گذارد.

صنایع دستی ایران علاوه بر سابقه تاریخی هفت هزار ساله از تنوع، جذابیت و زیبایی خاصی برخوردارند که می‌توانند به عنوان یکی از تولیدات مهم هنرمندان ایران زمین در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی نقش به سزایی ایفا کنند.

در این میان خطه تاریخی خراسان رضوی به عنوان میراث دار بخش عظیمی از فرهنگ و تاریخ ایران زمین در عرصه صنایع دستی و هنرهای سنتی حرف‌های فراوان برای گفتن دارد.

از گذشته‌های دور تولیدات متنوع از هنرهای دستی صنعتگران ایرانی در نقاط مختلف کشور رواج داشته است که برخی از آنها به علت عدم حمایت و به حاشیه رفتن، محدود به پستوهای خانه‌های قدیمی شده‌اند.

هم اکنون رشته‌های گیوه دوزی، جاجیم بافی، شعر بافی، چلنگری، خورجین‌بافی، صحافی سنتی، برک بافی، قفل سازی، علامت سازی و دباغی سنتی در خراسان رضوی منسوخ شده و چادر شب بافی، پوستین دوزی، رنگرزی گیاهی، ساخت احجام سنتی، آینه کاری، نمد مالی، مسگری، چارق دوزی و گره چینی نیز در شرف نابودی قرار دارد.

در هر کدام از رشته‌های خورجین‌بافی،چاروق‌ دوزی، گیوه‌دوزی و شعربافی که منسوخ شده است تنها یک نفر در حال فعالیت است.
این در حالی است که تمام هنرهای منسوخ شده یا در شرف فراموشی صنایع دستی قابلیت و توان تعریف کاربری و مصرف جدید را دارند و با این اقدام می‌توان از نابودی آنها جلوگیری کرد.

در چنین شرایطی است که راهبرد بازاریابی و توجه و برنامه‌ریزی در این زمینه اهمیت و ضرورت خود را نمایان می‌کند و در اصل حرکت در این مسیر می‌تواند به عنوان راهی برای نجات هنرهای سنتی و صنایع دستی از حاشیه و فراموشی محسوب شود.

بازاریابی، لازمه حفظ و توسعه صنایع دستی

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: بازاریابی و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی لازمه توسعه کمی و کیفی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در این استان است.

محمد مطیع افزود: این معاونت به عنوان متولی فعالیت‌ها در حوزه هنرهای سنتی و صنایع‌ دستی محسوب می‌شود و در این راستا با هم افزایی با سایر دستگاه‌های اجرایی مانند فنی و حرفه‌ای، کمیته امداد، بهزیستی و سازمان زندانها می‌توان گام های موثری در راستای اقتصاد مقاومتی و ایجاد تحول در حوزه صنایع دستی برداشت.

وی ادامه داد: انسجام بخشی فعالیتها در رونق هر چه بیشتر صنایع دستی ضرورت دارد و هر اندازه بازاریابی و راهکارهای لازم در این جهت انجام شود شاهد رونق بیشتری در این عرصه و فروش بهتر محصولات خواهیم بود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به لزوم شناخت کافی از بازارهای هدف صنایع دستی افزود: باید سوغات استان خراسان‌رضوی به همه زائران و گردشگران داخلی و خارجی به نحو شایسته ای معرفی شود.

مطیع افزود: تدوین بسته سوغات به منظور خرید کالای ایرانی یکی از مهمترین برنامه‌های کاری در این حوزه در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی است.

صنایع دستی نیازمند حمایت
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: در صنایع دستی، هنرمند روح خود را در تار و پود صنایع ماندگار می‌کند اما در صنایع ماشینی این گونه نیست چرا که ماشین، روح ندارد و یکنواخت عمل می کند.

ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: فناوری و صنعت در هر عرصه‌ای خود را نشان می‌دهد و اکنون دوره‌ای نیست که با این مساله به صورت بسته برخورد کنیم چرا که فناوری سیلی است که چه بخواهیم و چه نخواهیم ما را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

وی ادامه داد:گاه از صفر تا ۱۰۰ کار صنایع و فناوری توسط دستگاه انجام می شود و نقش هنرمند در این بین کاملاً از بین می رود که این، رویه درستی نیست.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: اگر فناوری به صنایع دستی لطمه‌ای نزد حضورش را باید به رسمیت شناخت در غیر این صورت حضورش بر ما تحمیل خواهد شد بنابراین باید نوآوری را در صنایع دستی مورد توجه قرار داد تا از وضعیت موجود و در حاشیه قرار گرفتن رها شود.

مکرمی فر افزود: صنایع دستی بستر و زمینه ساز تکامل فرهنگی است و این هنر، مدنیت و افکار یک جامعه را انتقال می دهد.

تلاش در جهت خروج از فراموشی

معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  خراسان رضوی گفت: از مهمترین محورهای کاری تعریف شده در این معاونت بررسی راه‌های جدید برای جلوگیری از فراموشی برخی هنرهای دستی است و تلاش می‌شود با این راهبردها صنایع دستی را نجات داد.

مطیع افزود: در کنار تعاریف و کاربری جدید برای صنایع و هنرهای سنتی باید از هنرمندان این رشته‌ها که معدود و انگشت شمار هستند نیز حمایت کرد.

وی ادامه داد: در این راستا آموزش به عنوان سیاست اصلی و اولیه مدنظر است و نسل جوان به خوبی می‌تواند با فراگیری هنرهای دستی و ایجاد خلاقیت در این زمینه نقش آفرینی مؤثری داشته باشد.

معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی دارای ۲۲ رشته بومی و دارای مزیت صنایع دستی است که سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، سنگ تراشی (حجاری سنتی)، قلم زنی روی سنگ، ابریشم بافی، نوار بافی، زیورآلات سنتی، پوستین دوزی، ارغوان بافی، کاشی سنتی و گلدوزی از جمله این رشته هاست.

مطیع افزود: هنرهای سنتی و صنایع دستی به گونه ای عجیب و تأثیرگذار موجب ایجاد آرامش و امنیت خاطر در افراد می‌شود و علت مهم گرایش جمعی گردشگران به زندگی سنتی و هنرهای دستی همین نکته است.

وی تاکید کرد: بسیاری از هنرهای سنتی قدیمی و حتی منسوخ شده را با حمایت و تغییر کاربری می‌توان جان تازه و دوباره داد.

تصویب دو استاندارد ملی برای صنایع دستی سرزمین خورشید

معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  خراسان رضوی با اشاره به برگزاری اجلاسیه کمیته ملی تدوین استاندارد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به میزبانی مشهد طی ماههای اخیر و تصویب دو استاندارد ملی برای رشته های صنایع دستی این استان افزود:در این جلسه پیش‌نویس‌های تدوین مربوط به ویژگی‌های مواد اولیه و روشهای تولید دو رشته گوهرنشانی سنتی(مخراج کاری) و حکاکی روی عقیق بررسی و به تصویب ملی رسید.

مطیع افزود: در این جلسه نمایندگان رئیس سازمان ملی استاندارد، نماینده اداره کل حمایت از تولید صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نمایندگان اتحادیه و کمیسیون سازندگان طلا، جواهر و نقره مشهد، نمایندگان کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگهای قیمتی ایران و پیشکسوتان و اساتید برتر این رشته‌ها حضور داشتند.

وی ادامه داد: از این پس با تصویب و اخذ شماره استاندارد ملی، هنرمندان و تولیدکنندگان صنوف حکاکی روی عقیق و مخراج کاری کشور، در صورت تمایل با مراجعه به اداره کل استاندارد خراسان رضوی و طی مراحل لازم قادر به دریافت گواهینامه استاندارد و درج علامت استاندارد بر روی محصولات تولیدی خویش خواهند بود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت:این اقدام منجر به جلب اعتماد، اطمینان مشتریان و خریداران در فروش محصول خواهد شد.

مطیع افزود: در سالهای قبل دو استاندارد ملی دیگر توسط معاونت صنایع دستی خراسان رضوی برای صنایع دستی بومی در رشته های تراش فیروزه و دیزی سنگی به تصویب ملی رسیده است که متن کامل آنها در سایت سازمان ملی استاندارد ایران در فهرست استانداردهای ملی قابل مشاهده است.

صنایع دستی خراسان شناخته شده در جهان

مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی با اشاره به اینکه این خطه در پهنای تاریخ پر فراز و نشیب خود هنرهای سنتی و صنایع دستی فراوانی داشته است گفت: بسیاری از این هنرها هنوز نیز با قوت در حال ادامه حیات هستند و بخشی نیز به دلایل متعدد از جمله بی توجهی، عدم سنخیت با زندگی مدرن و پیشرفت‌های صنعتی منسوخ و به فراموشی سپرده شده اند.

مکرمی فر افزود: برندسازی صنایع دستی یکی از ضروریات و الزاماتی است که باید در خصوص همه صنایع دستی اجرا شود و با توجه به لطافت هنرهای سنتی و صنایع دستی آثاری از جمله ابریشم بافی بسیار مورد توجه گردشگران خارجی نیز هست و به نوعی می‌توان گفت این هنرها در عرصه جهانی نیز شناخته شده و نامدار هستند و بسیاری از گردشگران خارجی با مشاهده اوج هنر و لطافت این صنایع دستی ابراز شگفتی و تعجب فراوان می‌کنند.