سیاه چادر «سیدال» در بازارهای داخلی و خارجی

سیاه چادربافی یکی از اصیل‌ترین صنایع دستی بومی خراسان جنوبی بوده که در مناطق عشایری شهرستان‌های فردوس، درمیان، نهبندان و سربیشه در گذشته رونق داشته ولی در حال حاضر فقط در روستای سیدال نهبندان از رونق خوبی برخوردار است و افرادی که مشتاق هستند نحوه بافت این هنر اصیل را ببینند، می‌توانند به این روستا در دهستان میغان بخش مرکزی نهبندان سفر کنند.

با سفر به این روستا، می‌توان شاهد مردانی بود که به ریسیدن موی بز مشغولند و زنانی را دید که سیاه چادر می‌بافند تا در کنار حفظ اصالت‌های منطقه خود، درآمدی هر چند اندک نیز داشته باشند.

صدای بافت سیاه چادر از هر خانه‌ای در سیدال به گوش می‌رسد و از مجموع ۱۲۰ خانوار جمعیت این روستا ۱۰۰ خانوار در زمینه بافت این صنعت فعالیت دارند، در مجموع سالانه از محل بافت سیاه چادر سه میلیارد ریال نصیب اهالی این روستا می‌شود که البته سود اصلی این هنر صنعت به جیب دلالان می‌رود.

تولید و رونق صنایع دستی در روستاهای خراسان جنوبی که خشکسالی ۲۰ ساله به آن ضربه وارد کرده است می‌تواند کمک معیشت و ظرفیت خوبی برای روستاییان باشد که باید بیش از گذشته از آن حمایت شود.

سیاه‌چادر دست بافته‌ای بسیار ساده با موی بز است که در سقف و دیوارهای چادر عشایر کاربرد دارد و ماده اولیه و مهم مورد نیاز برای بافت سیاه چادر موی بز است که از رنگ سیاه زاغ آن استفاده می‌شود و علت بافت همیشگی سیاه چادرها از موی بز چند ویژگی مهم این مو است که مهمترین آن خاصیت بسیار مطلوب موی بز برای مقاومت در برابر رطوبت در مواقع بارندگی است زیرا آب باران از جداره آن عبور نمی‌کند.

هر سیاه‌چادر از چند «لت» تشکیل می‌شود و هر «لت» نواری بافته شده از موی بز سیاه است و در حقیقت «لت» تکه‌ای از سیاه چادر است و زنان پس از بافتن «لت‌ها» آنها را از دو طرف به هم می‌دوزند تا کم‌کم به شکل سیاه‌چادر در آید.

تولید سالانه بیش از یک هزار تخته سیاه چادر در سیدال

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نهبندان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: بافت سیاه‌چادر در روستای سیدال شهرستان از چندین سال گذشته از رونق خاصی برخوردار است و اکثر افراد روستا در زمینه تولید مواد اولیه و بافت این صنعت فعالیت دارند.

حسین شبانی افزود: اکنون بیش از ۳۰ کارگاه سیاه چادربافی در روستای سیدال شهرستان فعال است و سالانه بیش از یکهزار تخته سیاه‌چادر در این روستا به ارزش سه میلیارد ریال تولید می‌شود.

وی با اشاره به اینکه روستای سیدال نهبندان قطب تولید سیاه‌ چادر در شرق کشور است، اضافه کرد: سیاه چادر تولیدی در این روستا به کشورهای حاشیه خلیج فارس، افغانستان، پاکستان، عراق و تمام استان‌های کشور صادر می‌شود.

شبانی بیان کرد: به دلیل نبود شکل‌گیری تعاونی برای فروش سیاه‌چادر، بیشتر سود سیاه‌ چادربافی نصیب دلالان از استان‌های مختلف می‌شود.

وی گفت: ۹۰ درصد اهالی روستای سیدال در زمینه سیاه چادربافی فعالیت دارند، مردان روستا در زمینه ریسندگی مو و زنان این روستا در زمینه بافت سیاه چادر فعالیت دارند.

سیاه چادربافی؛ هنر اصیل عشایر

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نهبندان افزود: روستای سیدال به دهکده صنایع دستی شهرستان نیز معروف است و مردم این روستا علاوه بر سیاه چادربافی در زمینه جاجیم‌بافی، توبافی، برک‌بافی، پارچه‌بافی، گلیم‌بافی و تابلو فرش نیز فعالیت دارند.

شبانی بیان کرد: سیاه چادربافی در برخی روستاهای شهرستان از جمله حیدرآباد، چاهداشی و میغان نیز به صورت محدود وجود دارد اما این صنعت تنها در روستای سیدال است که در سطح استان از رونق خوبی برخوردار است.

وی درباره مزایای سیاه‌چادر نسبت به چادرهای برزنتی هم گفت: برزنت در مقابل آتش مثل بنزین اثر می‌کند و سیاه‌چادر علاوه بر عمر طولانی در هوای گرم مطبوع است و در هوای بارانی هم آب به آن نفوذ نمی‌کند و مواد آن طبیعی است.

شبانی با اشاره به اینک ماده اولیه و مهم مورد نیاز برای بافت سیاه‌چادر موی بز است که از رنگ سیاه زاغ آن استفاده می‌شود، اضافه کرد: علت بافت همیشگی سیاه چادرها از موی بز چند ویژگی مهم این مو است که مهمترین آن خاصیت بسیار مطلوب موی بز برای مقاومت در برابر رطوبت در مواقع بارندگی است زیرا آب باران از جداره آن عبور نمی‌کند.

وی در دسترس بودن، ارزانی و سبک بودن را از دیگر ویژگی‌های موی بز ذکر و اضافه کرد: ابعاد هر «لت» این سیاه چادرها یک در ده یا یک در یازده است.

مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهبندان اظهار داشت: اگرچه هنر سیاه چادربافی به عنوان هنر اصیل عشایر رو به فراموشی می‌رود اما عشایر سیدال هنوز در زمینه این صنعت فعالیت دارند.

رونق فروش سیاه چادر

یکی از اهالی روستای سیدال هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سیاه چادر در این روستا از رونق خاصی برخوردار است هرچند بافت سیاه چادر نسبت به سالیان خیلی گذشته این روستا کمتر شده اما همچنان همه اهالی روستای در زمینه این صنعت فعالیت دارند.

محمد نظامی افزود: اهالی این روستا عشایر و کوچ‌رو هستند و سیاه چادر بیشتر در فصل زمستان که اهالی روستا فعالیت کمتری در زمینه دامداری دارند، بافته می‌شود.

وی اظهار داشت: در زمینه فروش و بازاریابی سیاه چادر تولیدی این روستا هیچ مشکلی وجود ندارد و فروش پر رونقی دارد و برخی اوقات حتی سیاه چادر پیش‌فروش می‌شود، اما نیاز است که کیفیت چادر تولیدی افزایش یابد چرا که  افراد خریدار در استان‌ها و کشورهای مختلف به دنبال کیفیت هرچه بیشتر این محصول هستند.

نظامی گفت: متاسفانه افراد دلال برای خرید سیاه‌چادر از استان‌های مختلف زیاد هستند و همین موضوع باعث شده که سود اصلی تولید سیاه‌چادر به جیب دلالان برود.

وی که خریدار و صادرکننده سیاه‌چادر تولیدی روستای سیدال هم است، اضافه کرد: سیاه چادر تولیدی این روستا به کشورهای افغانستان و پاکستان و استان‌های کرمانشاه، کرمان، شیراز، خراسان شمالی و خراسان رضوی صادر می‌کنم.  

نظامی، ارزش هر مترمربع سیاه‌چادر تولیدی با کیفیت را بیش از ۵۸ هزار تومان ذکر و اضافه کرد: قیمت هر تخته سیاه چادر با هشت مترمربع حدود ۵۰۰ هزار تومان است.

وی گفت: در صورت تامین مو بز از سایر نقاط استان ظرفیت افزایش تولید سیاه چادر در این روستا وجود دارد، با توجه به اینکه سیاه چادر بیشتر در فصل زمستان و در سردی هوا بافته می‌شود نیاز است که یک کارگاه تجمعی در مرکز این روستا احداث شود.

استان مرزی خراسان جنوبی ۱۱ شهرستان دارد و نهبندان در ۲۰۰ کیلومتری جنوب بیرجند است.