تعامل دوسویه، پلی که صنعت و دانشگاه باید با هم بسازند

حضور صنایع در بازارهای رقابتی جهانی باعث شده دانشگاه‌ها برای ایجاد نوآوری‌های جدید و نیز تربیت نیروی انسانی وارد عمل شوند و امروز دانشگاه‌های کارآفرین افزون بر آموزش و پژوهش به‌صورت جدی به ارتقای توانمندی‌های دانش‌آموختگان با هدف تولید نوآوری‌ها و فناوری‌های جدید نظر دارند و رفع نیازهای جامعه را باعنوان تعهدی اجتماعی در نظر می‌گیرند.
از سوی دیگر، بخش صنعت هم به ارتباط با دانشگاه برای حضور در عرصه‌های جهانی نیازمند است و تاریخ توسعه صنعتی نشان می‌دهد همکاری صنایع با دانشگاه‌ها باعث شکوفایی آن‌ها شده است.
با این حال، موانع همکاری صنعت و دانشگاه را می‌توان تقاضامحور نبودن طرح‌های تحقیقاتی و پایان‌نامه‌ها، کمبود انگیزه، نبود اعتماد متقابل، بی‌توجهی به پرورش نیروی مناسب برای حوزه صنعت و اندک بودن بودجه پژوهشی دانشگاه‌هاست.

با این تفاسیر ضروری است در ارتباط بین دانشگاهیان و صنعتگران آزادی عمل وجود داشته باشد.

دانشگاه شیراز از اواخر سال ۱۳۹۶ بر آن شد که با ایجاد خانه صنعت و جامعه، ارتباط حوزه صنعت و دانشگاه را تسهیل بخشد؛ در این میان، بخش صنعت نیز طرح‌های بسیاری را در حوزه‌های فناوری با دانشگاه سامان داده است که از جمله آن‌ها باید به تحول بنیادین در کیفیت خدمات ترافیک اشاره کرد که به عنوان طرح برگزیده دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در سال ۹۹ انتخاب شد و یا از توسعه میدان‌های نفتی جنوب و مشارکت در طرح‌های تحقیقاتی مگاپروژه‌های نفتی با استفاده از توان پژوهشگران این دانشگاه یاد کرد.

تولیدات علمی دانشگاه به نیاز صنعت نزدیک نیست

با این حال، عضو هیات رییسه و رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق بازرگانی فارس بر این باور است که دانشگاه در نزدیک‌کردن تولیدات علمی دانشگاه به زبان صنعتگران، ناتوان بوده است.

یلدا راهدار که در وبینار کمیسیون فناوری، اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد رسانه سخن می‌گفت، عنوان کرد: این وظیفه بزرگی است که بر عهده دانشگاه گذاشته شده؛ اما متاسفانه ضعف بسیاری وجود دارد و دانشگاه نتوانسته زبان تولیداتش را به زبان نیاز صنعت نزدیک کند.

او  ضعف صنایع در بهره‌گیری از فناوری‌های نوین را از دلایلی دانست که صنایع ایران در حال از دست‌دادن بازارهای جهانی و صادراتی خود هستند.

بنگاه‌های صنعتی و تولیدی در حوزه فناوری ضعیف‌اند

راهدار افزود: زبان صنعتگران با زبان فعالان دانشگاه یکی نیست؛ افزون بر این بسیاری از صنایع ما تکنولوژی‌های فرسوده دارند اما ضعف فناوری نیز در بنگاه‌های صنعتی و تولیدی وجود دارد.

رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق بازرگانی فارس اظهار داشت: مدیران ارشد تولید در کشورهای پیشرفته باور دارند “کارخانه‌های هوشمند” که براساس  استفاده از تکنولوژی دیجیتال و هوش مصنوعی پایه‌گذاری شده‌اند، باعث افزایش چشمگیر بهره‌وری و توانمندسازی کارکنان خواهند شد.

راهدار با بیان اینکه موضوع ایجاد کارگروه ویژه ارتباط صنعت و دانشگاه مورد توجه این کمیسیون است، ابراز کرد: در این کارگروه ضمن بررسی زمینه‌های همکاری های مشترک، صنعتگران استان را با دستاوردهای دانشگاه و استفاده کاربردی محصولات آشنا کنیم.

رییس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق بازرگانی فارس گفت: اتاق بازرگانی فارس با راه‌اندازی کارگروه ویژه ارتباط صنعت و دانشگاه حوزه فاوا به توسعه تکنولوژی و پیشرفت صنایع می‌پردازد؛ اما با وجود اینکه سال‌هاست در کشور شعار ارتباط صنعت و دانشگاه سر داده می‌شود، در واقعیت شاهد فاصله بین این دو بخش هستیم و در حوزه‌های فناورانه راه نرفته بسیاری برای صنعت بسیار وجود دارد.

با این حال، دانشگاه شیراز در ۲۶ آذرماه ۹۹ به عنوان “دانشگاه برتر کشور در توسعه‌ قراردادهای جامعه- صنعت” دست یافت. این دانشگاه توانسته است در سال‌های اخیر تعداد قراردادهای جامعه و صنعت را افزایش دهد. در سالیان گذشته این رتبه به دانشگاه‌های صنعتی پایتخت تعلق داشت.

وضعیت دانشگاه‌ها از منظر ارتباط با صنعت آرمانی نیست

مدیر امور فناوری و طرح‌های کاربردی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایرنا درباره انتقاد وارد شده به دانشگاه‌ها درباره ناتوانی از بیان نیازهای صنعت در حوزه پژوهشی، عنوان کرد: دانشگاه شیراز در ارتباط با صنعت متقاضی‌محور است؛ بدین‌معنا که صنعت نیازی را ارائه می‌کند و دانشگاه در قالب چارچوبی خاص، خروجی مشخصی را ارائه می‌دهد و بر همین مبنا نیز هزینه دریافت می‌شود.

سید فخرالدین افضلی ابراز داشت: شاخص‌های ملی و منطقه‌ای نشان‌دهنده موقعیت دانشگاه شیراز در ارتباط با صنعت بوده است؛ البته وضعیت دانشگاه‌ها از این منظر آرمانی نیست و اگر خود را برای مثال با کشوری همچون آلمان مقایسه کنیم که از بعد از جنگ جهانی دوم در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت بسیار پویا عمل کرده است، به بیراهه رفته‌ایم.

او با بیان اینکه وجود مشکلات سیستماتیکی که حل کردن آن‌ها به عزمی ملی نیاز دارد، از موانع نامطلوب بودن ارتباط صنعت و دانشگاه است، افزود: دانشگاه بودجه‌ای ندارد که به بخش صنعت اختصاص دهد؛ با این حال، در ارتباط با جامعه صنعت بر اساس نیازهایی که به ما ارجاع می‌شود تعامل خوبی داشته‌ایم.

عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه شاخص‌ها براساس آمارهای اعلامی تعیین می‌شود، گفت: بخش صنعت بارها از دانشگاه شیراز به دلیل همکاری با کارفرمایان تقدیر کرده است؛ برای نمونه همکاری موفق با میدان نفتی منصوری به تداوم فعالیت در میدان نفتی اسفند انجامید و بسیار نمونه‌های دیگر که قابل ارائه است.

انتقاد به ارتباط صنعت و دانشگاه کلی است

افضلی افزود: دانشگاه شیراز تاکنون با اتاق بازرگانی فارس درباره معضلات صنعت و جامعه و ارتباط آنها میزگردهای بسیاری برگزار کرده که نشان می‌دهد همکاری‌ها تداوم دارد؛ بنابراین وقتی به نحوه همکاری دانشگاه با صنعت انتقاد می‌شود، کلیت دانشگاه منظور است نه یک دانشگاه خاص.

او با اشاره به اینکه دانشگاه نیز به‌صورت کلی معتقد است همکاری با صنعت به اندازه کافی کارا نیست، ابراز کرد: به بیان دیگر، زمانی که می‌گوییم ارتباط دانشگاه با صنعت مطلوب نیست، منظور نحوه عملکرد کلان سیستم دانشگاهی است.

مقالات دانشگاهی پیشرفته‌تر از نیاز صنعت است

مدیر امور فناوری و طرح های کاربردی دانشگاه شیراز  اظهار داشت: در ایران همواره از رابطه صنعت و دانشگاه در سطوح مختلف انتقاد می‌شود؛ چراکه عموما مقالات دانشگاهی پیشرفته‌تر از نیاز جامعه صنعت است.

افضلی افزود: اگر از زوایای مختلف به قضیه نگاه کنیم و شخص‌محور نباشیم، این پرسش نیز متقابلا مطرح می‌شود که آیا جایی که صنعت باید با دانشگاه همکاری می‌کرد، به مسئولیت خود به‌خوبی عمل کرده یا خیر.

او با اشاره به اینکه وزیر علوم دادن فرصت مطالعاتی به استادان دانشگاه در عرصه صنعت را ابلاغ کرده است و استاندار نیز آن را بخشنامه کرده، گفت: حتی دانشگاه بارها خود به استادان ماموریت داده که با حضور در عرصه صنعت، مشاهده و آسیب‌شناسی کنند و براساس‌ آن طرح ارائه کنند تا گرهی از مشکلات این بخش گشوده شود.

مدیر امور فناوری و طرح های کاربردی دانشگاه شیراز  بیان داشت: بارها با ارسال نامه به صنایع مختلف اعلام کرده‌ایم که امکان همکاری بخش صنعت با دانشگاه فراهم است؛ اما بیشترین استقبال از خارج از استان بوده است.

او اجرای طرح مهجا (مشارکت و همکاری با جامعه) را از طرحی منحصر به فرد در زمینه همکاری دانشگاه شیراز با صنعت برشمرد که مصوبه آن از سوی هیأت رئیسه دانشگاه شیراز به تصویب رسیده است و براساس آن مشارکت دانشگاه و صنایع در زمینه طرح‌ها و برندسازی پژوهشی باتوجه به مسائل موردنیاز جامعه صورت می‌پذیرد.

با این تفاسیر به نظر می‌رسد که گرچه دانشگاه و صنعت دو نهاد کلیدی در هر جامعه است و ارتباط آن‌ها موتور محرک توسعه دانش و فناوری به‌شمار می‌رود، همچنان باید تداوم ارتباط و تعامل بین این دو نهاد تاکید کرد؛ بنابراین اقدامات و سیاست‌های توسعه این ارتباط باید در اولویت اجرای سازمان‌ها و دستگاه های اجرایی قرار گیرد؛ همچنین صنعتگران و دانشگاهیان باید همچنان به نشستن پشت یک میز و ارائه راه‌حل برای همسو شدن با یکدیگر بپردازند و این موضوع نه فقط بر عهده یک دانشگاه و یکی از نمایندگان حوزه اقتصادی که باید در سطحی ملی بررسی شود.