نجات مسموم در زمان طلایی به دانش عمومی مردم وابسته است

دکتر فرشاد حسینی شیرازی رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی امروز چهارشنبه به مناسبت هفته پیشگیری از مسمومیت ها با اشاره به اهمیت آگاهی رسانی در خصوص انواع مسمومیت ها، مهمترین اقدام در مواجهه با فرد مسموم را، رعایت اصول اخلاقی دانست.

به گفته او اگر هر کسی به اطلاعات سم شناسی عمومی آگاه باشد و بتواند به درستی گزارش دهد، از زمان طلایی به خوبی استفاده خواهد شد.

بنابر گزارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی این سم شناس اظهار کرد: اولین موضوعی که افراد باید در زمان مسمومیت و برخورد با مسموم بدانند، شماره تماس اورژانس، شماره تماس نزدیک ترین مرکز مسمومین یا نزدیک ترین مطب پزشکی باتجربه  است تا در صورت مشاهده علائم بلافاصله با آنها ارتباط برقرار کنند، چراکه اقدامات سرخود ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند.

وی افزود: افراد پس از ارتباط گرفتن با فرد متخصص و حامی، باید بتوانند گزارش دهی مناسبی مبتنی بر هوشیاری و شناخت انواع مسمومیت ها داشته باشند. سپس ضمن حفظ ارتباط با حامی، اقدامات اولیه به منظور دفع سم و حفاظت شخصی مدنظر است، به عنوان مثال اگر در محیط آلوده قرار دارند، شخص را از محیط آلوده دور و راه تنفس را برای او آزاد کنند، اگر گردی روی لباس، پوست یا چشمم نشسته است، ابتدا به صورت خشک آن ها را جدا و سپس با آب جاری رقیق کنند.

حسینی شیرازی در خصوص نحوه برخورد با انواع مسمومیت های دارویی و شیمیایی، گفت: به عنوان مثال اگر فردی اقدام به خودکشی کرده یا سالمندی دچار اوردز دارویی شده است، علاوه بر راه های ارتباطی مذکور، شماره تماس هایی که مربوط به اطلاعات دارویی (مثل ۱۴۹۰) است می تواند کمک کننده باشد.

وی افزود: شناسایی تغییرات شخص و توضیح آن به فرد حامی در زمان مواجهه با مورد مسمومیت نیز می تواند بسیار کمک کننده باشد. بی حال شدن، تغییر رنگ پوست، خشک یا مرطوب شدن پوست، افزایش تعریق، آبریزش از دهان و بینی، اشک ریزش، صحبت کردن با حالتی تحریکی یا از دست دادن واکنش ها و ناتوانی در برقراری ارتباط با محیط افراد برخی از این نشانه ها هستند و به حامی کمک کند درمان مناسب را ارائه دهد.

وی یکی از اساسی ترین نکات در شناسایی سمیت ها و کمک به مسموم را اخلاق دانست و تصریح کرد: با آبروی افراد بازی نکنید. برخی اوقات یک کمک کننده آگاه به اطلاعات عمومی مسمومیت زندگی و جسم فرد را نجات می دهند ولی با برخی از رفتارهای نادرست روی روح و روان فرد تاثیر منفی می گذارند. گزارش دهی و اقدامات نا به جا و غیراصولی می تواند بسیار مخرب باشد.

این فوق تخصص سم شناسی گفت:‌ این موضوع یک فرهنگ است که باید در مردم نهادینه شود.

عضو هیات علمی گروه سم شناسی دانشگاه اظهار داشت: در حال حاضر عوامل گوناگونی در بروز مسمومیت ها نقش دارند، یکی از این عوامل آلودگی هوا و محیط زیست است که نیاز به توجه خاصی دارد، بنابراین تمام افراد باید شناخت مطلوبی در خصوص سمیت های موجود در اکوسیستم داشته باشند تا خود، خانواده و جامعه را از مضرات آن حفظ کنند.

حسینی شیرازی افزود: وجود مواد غذایی، دارویی و شیمیایی که در حال حاضر از تنوع بالایی برخوردار است، می تواند بالقوه تبدیل به سم شود. مردم باید آگاهی لازم را برای نگهداری این مواد داشته باشند و اطلاعات خود را در خصوص پروتکل مصارف روزمره برحسب شرایط به روز کنند.

انواع مسمومیت ها

وی در خصوص انواع مسمومیت ها، عنوان کرد: انواع سم شناسی بالینی، یک استاندارد بین المللی و یک استاندارد منطقه ای دارد که البته بیشتر همکاران بالینی، علوم پایه و آزمایشگاهی به این موضوع اشراف دارند، اما اطلاع رسانی به مردم هم می تواند موثر باشد.

به گفته رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه، سمیت ها بر مبنای اتفاقی بودن، عمدی بودن و غیر عمدی بودن تقسیم بندی می شوند و سمیت های اتفاقی در اثر اقدام خاصی بروز نمی کند؛ به عنوان مثال در حین گذر از منطقه ای که مملو از یک نوع گاز آلوده است، مسمومیت اتفاقی رخ می دهد.

وی اظهار کرد: سمیت های غیر عمدی بیشتر در کودکان زیر ۵ سال رخ می دهد. به عنوان مثال در بسیاری از موارد کودک تفاوت بین وایتکس یا سم خانگی حشرات را با یک شربت معمولی نمی داند، یا برای تقلید، از لوازم آرایشی و بهداشتی بدون احتیاط استفاده می کند.

حسینی شیرازی با اشاره به اینکه در جنبه جنایی گفت: در اکثر مواقع خودکشی ها جنبه نمایشی دارد که از لحاظ آماری بین خانم های جوان رایج است. برخی سمیت های جنایی نیز جدی است که نیاز به دخالت پلیس و آزمایشگاه های تخصصی دارد. از خصوصیت های هر دو این مورد پنهان کاری است. 

وی تصریح کرد: در بین خانواده های ایرانی انبار کردن مواد غذایی یا حتی دارویی بسیار دیده می شود. باید این را بدانیم که مواد بی ضرر هم ممکن است تبدیل به سم شوند. نگه داری ها و انبار کردن های نامطلوب منجر به مسمومیت های مزمن خواهد شد. در بسیاری از خانواده این اتفاق در پی نگهداری نامناسب دارو ها و غذاها یا استفاده از آنها پس از گذشت تاریخ مصرفشان رخ می دهد. برخی از داروها مثل داروهای تقویتی، آمپول ها و شربت ها بعد از مدتی تولید سم می کنند.

عضو هیئت علمی گروه سم شناسی دانشگاه بیان کرد: دانستن انواع سم ها و تطابق آن با زمان و منطقه برای متخصصان از اهمیت بالایی برخوردار است. سم پاشی مزارع در زمان های خاص، گزش حیوانات در مناطق کویری و رویش نباتات سمی در جنوب کشور از جمله نکات حائز اهمیت است.

با مسمومیت های دوران کرونا چه کنیم؟

وی با اشاره به خطرات ناشی از استفاده از مواد ضدعفونی کننده برپایه الکل برای مقابله با ویروس کرونا، گفت: امروزه استفاده از مواد ضدعفونی کننده، امری لاجرم است، مردم باید در این روزها ارتباطات درستی داشته باشند تا اطلاعات موثق را دریافت کنند. بسیاری از بسترهای اطلاع رسانی همچون فضای مجازی مملو از اطلاعات نادرست است. افراد باید به حرف های ویروس شناسان، محققین و متخصصان توجه کنند.

حسینی شیرازی عنوان کرد: در طب کهن ما ویروس و میکروب به عنوان سم شناخته می شد و همچنان این فرهنگ وجود دارد. کشورهایی با پایبندی به دو مولفه قانون و اخلاق اجتماعی توانستند این سم، یعنی ویروس کرونا را کنترل کنند، با این دو مولفه می توان سموم را در زمان اپیدمی کنترل کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه همکاری اجتماعی، رعایت اصول و ضوابط و به کارگیری مناسب وسایل حفاظتی در کنترل بیماری موثر است و رعایت نکردن آنها موجب تشدید بیماری می شود، افزود: ناهنجاری هایی که در ابتدای اپیدمی مشاهده شد ناشی از باورهای نادرست اجتماعی و فرهنگ غلط اطلاع یابی از غیرعالمان بود که منجر به بروز برخی مسمومیت ها شد.

وی در ادامه تصریح کرد: یکی از موارد، مصرف الکل بود. طریقه استفاده صحیح از این ماده یا حتی وایتکس می تواند در از بین بردن ویروس بسیار موثر باشد، اما خوردن الکل هیچ اندیکاسیونی ندارد و حتی ممکن است منجر به ایجاد مسمومیت شود. حتی قرقره کردن آن هم از قرقره کردن آب بی تاثیرتر است.

حسینی شیرازی اظهار کرد:  استفاده سطحی الکل خوب است ولی باید مراقب باشید استنشاق نا به جا صورت نگیرد و بیش از حد هم مصرف نشود، زیرا الکل پوست را خشک می کند و در این شرایط نمی توان زیاد از مرطوب کننده ها به علت ماهیت ویروس استفاده کرد. مصرف متعادل الکل برای ضدعفونی کردن اجناس خریداری شده در منزل و محیط اطراف شخص آلوده در صورت وجود جریان هوا، گندزدایی سطوح مشکلی ندارد. الکل بین ۱۵ تا ۵۰ ثانیه زمان برای از بین بردن ویروس نیاز دارد.

رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه، بهترین ماده ضدعفونی کننده برای مصرف شخصی را محلول آب و صابون دانست و افزود: شستن مداوم دست ها با فاصله یک تا دو ساعت بسیار توصیه می شود. مسمومیت با آب و صابون، مسمومیت جدی نیست و در صورت خوردن صابون یا مایع دستشویی در مقدار کم، مشکل خاصی ایجاد نمی شود.

وای ادامه داد: برای گندزدایی کاشی ها یا محل هایی که نمی توان از آب و صابون و کف استفاده کرد، می توان محلول آب و وایتکس را به نسبت ۱۰ به یک، به صورت محدود یک یا دوبار در هفته به کار برد. مسمومیت با مواد هیپوکلریت مانند وایتکس جدی است و استنشاق آن می تواند مشکل قلبی، ریوی و خفگی و حتی مرگ ایجاد کند. اگر در میزان کم به صورت اتفاقی خورده شد، بهتر است با یک لیوان آب یا شیر آن را رقیق کنید تا مشکل برطرف شود و در صورت مشاهده علائم با اورژانس تماس بگیرید.

وی در پایان با بیان اینکه در مکان های پرخطرتر مثل بیمارستان ها، این نسبت باید ۶ به یک یا پنج به یک باشد، اظهار کرد: اگر بیمار مبتلا به کرونا در منزل بود، در صورت وجود جریان هوا می توان با رعایت احتیاط، از نسبت ۶  به یک محلول آب و وایتکس استفاده کرد.

پانزدهمین دوره هفته پیشگیری از مسمومیت ها، با ‏شعار «پیشگیری از مسمومیت در همه گیری کرونا، با افزایش آگاهی، مانع مسمومیت دارویی شویم» اول تا هفتم آبان برگزار می شود.