همزمانی ۲ ویروس کرونا و آنفلوآنزا در آستانه فصل سرد

ایلاد علوی درزم، در مقاله ای به اهمیت اطلاع رسانی دقیق در مورد عوارض هم زمانی این ۲ ویروس، رعایت دقیق توصیه های بهداشتی توسط مردم و اتخاذ برنامه های منسجم از سوی مسئولان برای کنترل و مهار این ویروس ها تاکید کرد.

وی در گفت و گو با ایرنا در این باره خاطر نشان کرد: در حالی پا به فصول سرد سال ۱۳۹۹ یا ۲۰۲۰ در نیم کره شمالی و به ویژه مناطق معتدل آب و هوایی می گذاریم که طغیان و همه گیری SARSCOV-۲ همچنان پایدار مانده و در برخی مناطق رو به فزونی است؛ ویروسی که از لحاظ سندرم های بالینی و علایم به هیچ وجه از ویروس آنفلوآنزا قابل افتراق نیست و با هیچ یافته آزمایشگاهی، پاراکلینیک و تصویربرداری نمی توان بین این دو ویروس تمیز داد.  

فلوشیپ بیماری های عفونی در بیماران نقص ایمنی و پیوند افزود: تست های استاندارد طلایی برای هر ۲ ویروس که شامل تست های مولکولی PCR  و RT-PCR هستند، درصد حساسیت و ارزش های اخباری قابل اعتنا ندارند و نتایج منفی و مثبت علاوه بر نیاز به تفسیر دقیق بر اساس هر فرد به طور مجزا، امکان رد یا تایید بیماری را به طور مطلق ندارند.  

وی تاکید کرد: معضل دیگر زمان حصول نتایج است که در صورت کنار گذاشتن تمام معایب ذکر شده قادر به تریاژ بیماران در بدو ورود به بیمارستان نیست. هر چند تست های سریع یا به اصطلاح Rapid درباره آنفلوآنزا معرفی شده ولی هیچ کدام به طور تجاری و عام در دسترس نیستند و به طور دقیق اعتبارسنجی نیز نشده اند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی یادآور شد: از طرفی هنوز برای COVID-۱۹ هیچ درمان و واکسن موثری در دسترس نیست و تمامی درمان های پیشنهادی یا بی تاثیر بوده اند و یا تاثیری بسیار ناچیز در بیماران بستری داشته اند. درمانی برای پیشگیری از ابتلا و بازدارنده از پیشروی موارد خفیف نیز وجود ندارد.

وی تصریح کرد: در صورت شروع طغیان آنفلوآنزا چون برای افتراق این دو همان طور که ذکر شد امکان تریاژ به طور دقیق و سریع وجود ندارد، در صورتی که بیماران مبتلا به هر کدام از این ۲ ویروس باشند و اجبارا در بخش های مشترک بستری شوند امکان ابتلای مضاعف با ویروس دوم نیز وجود دارد.  

علوی ادامه داد: بروز چنین رخدادی بیماران بستری را که به دلیل ابتلا به هر کدام از این ۲ ویروس در خطر مرگ و میر و عوارض بالا قرار داده دچار مشکلات و معضلات مضاعف خواهد کرد و احتمال مرگ و میر و نارسایی تنفسی بالاتر خواهد رفت. تصور این که صرفا ظرفیت ابتلا به یکی از این دو ویروس به طور هم زمان وجود دارد تصور نادرستی است.

این پژوهشگر اظهار داشت: در مجموع راه کارهایی که برای جلوگیری از بروز چنین نتیجه سهمگینی می توان ارایه داد تاکید بر اصول پیشگیری است. اصول پیشگیری استاندارد و نیز منطبق با نحوه انتقال (Standard precautions و transmission-based precautions) اساس اصول پیشگیری در مراکز درمانی و بیمارستان ها است.

وی افزود: در جامعه نیز چند اصل مشخص مانند استفاده درست و پایدار از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، کاهش حضور در مکان های سربسته با افراد متعدد، بهداشت دست و در نهایت به حداقل رساندن ترددهای شهری و بین شهری و مواردی از این دست، اصول بنیادین هستند. با این وجود نپذیرفتن و نداشتن پایبندی به این اصول به طور شایع در جامعه دیده می شود و روز به روز نیز کاهش می یابد. لذا نتیجه حاصل از این موارد، نتیجه ای مطلوب و مورد انتظار نیست.

علوی ادامه داد: اما یکی دیگر از اصول پیشگیری به کارگیری واکسیناسیون موثر و وسیع است. در بین این ۲ ویروس مورد بحث هنوز برای SARSCOV-۲ علی رغم تمام تلاش های بی وقفه هنوز واکسنی با اثربخشی اثبات شده در میدان اجتماعی در دسترس عموم کشورها نیست.  

فلوشیپ بیماری های عفونی در نقص ایمنی در این مقاله خاطرنشان کرد: نتایج حاصل از تحقیقات، نتایج مرتبط با اثربخشی در حجم نمونه زیاد و نیز مستقیم منتج از جامعه نیستند و در درازمدت ارزیابی نشده اند. از طرفی منظور از اثربخش بودن در این واکسن ها عمدتا تاکید بر بروز آنتی بادی در سطوح قابل شناسایی است و این که این آنتی بادی ها اثر پیشگیرانه در صورت مواجهه با ویروس را دارند و اگر پاسخ مثبت باشد پایایی در طول زمان دارند یا نه و یا چه میزان از پیشگیری می تواند منتسب به واکسن باشد هنوز بی پاسخ و نامعلوم هستند.

وی یادآور شد: اما در همین حیطه ایمونیزاسیون، آن چه که سال هاست تحقیقات متعدد و معتبری درباره آن انجام شده و به اثبات رسیده است، اثربخشی واکسن آنفلوآنزا است. واکسیناسیون آنفلوآنزا مشخصا ایمنی تام و تمام ندارد و سالانه و نیز بر اساس افراد واکسینه با توجه به مسایل ذاتی آنها، اثربخشی متغیری دارد و شاید بر روی درصدی مابین  ۳۰ تا ۶۰ درصد اجماع بیشتری وجود داشته باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی افزود: از طرفی این واکسن هر سال از لحاظ ترکیب متفاوت با سال های گذشته است (لااقل در مورد یکی دو سویه) و نیاز به تجدید تولید دارد. اما با توجه به بروز طغیان در ابعاد وسیع در جامعه بروز اثر پیشگیرانه با همین درصدهای به ظاهر اندک نیز باعث کاهش وسیع در تعداد بیماران، کاهش موارد بستری، کاهش موارد بحرانی و نارسایی تنفسی و در نهایت میزان مرگ و میر است و برآوردهای مختلف علمی در این باره بر این پیامدهای مطلوب صحه گذاشته اند. حتی برآوردهای هزینه – اثربخشی نیز همگی تایید کننده بوده اند.  

وی در این مقاله ادامه داد: لذا به  نظر می رسد مهم ترین راهی که می تواند در طغیان هم زمان دو ویروس سهمگین و کشنده اثرگذار باشد (کما این که تا پیش از ویروس نوظهور اخیر، درباره خود ویروس آنفلوانزا به تنهایی نیز صدق می کرد) تاکید بر انجام واکسیناسیون وسیع آنفلوانزاست. این واکسن هر ساله در کشورهای مختلف از جمله ایران در ابتدای فصول سرد توزیع می شود و با توجه به میزان اندک آن عمدتا افراد پرخطر از لحاظ احتمال ابتلا یا عوارض و مرگ و میر، تحت پوشش قرار می گیرند.

علوی بیان داشت: اما باید به این نکته نیز توجه داشت که هدف اصلی در پیشگیری از همه گیری به طور عام و در این فصل به طور خاص قطع زنجیره انتقال است. لذا اکتفا به میزان اندک واکسیناسیون در افراد پرخطر نمی تواند برآوردکننده این هدف باشد و نیاز به افزایش قابل توجه پوشش واکسیناسیون احساس می شود. لااقل گروه های بعدی به جز افراد پرخطر، تمامی افراد مرتبط با این گروه ها از جمله خانواده های آنها هستند و باید در اولویت بعدی قرار گیرند. از طرفی موارد پرخطر برای بیماری COVID-۱۹ که در بسیاری مشترک با آنفلوآنزا و در مواردی نیز متفاوت با آن است،  به طور مثال افرادی با توده بدنی بالا  باید مدنظر قرار گیرند.

وی در خاتمه این مقاله تاکید کرد: نکته حایز اهمیت دیگر تهیه و توزیع به موقع واکسن آنفلوآنزا و اتخاذ تمهیدات مناسب مدیریتی در اجرای طرح واکسیناسیون عمومی است تا با پیشگیری از هجمه افراد برای تهیه واکسن و متعاقب آن افزایش موارد مبتلا به ویروس های مختلف تنفسی در پی این ازدحام های قابل پیشگیری، جلوگیری از سوءاستفاده افراد سودجو و کلاهبرداری های مختلف در این زمینه و در دسترس گرفتن سهل و آسان برای جلوگیری از امتناع از تهیه واکسن، این طرح ملی بااهمیت به خوبی اجرایی شود.