اجرا نشدن طرح‌های آبخیزداری در بالادست رودخانه کاجو دلیل سیلاب سیستان و بلوچستان بود

بارندگی‌های سیل آسا ۲۰ تا ۲۲ دی در جنوب سیستان و بلوچستان خسارات زیادی به‌ویژه در بخش‌های زیر ساختی، راه، آب، برق، فضاهای آموزشی، بهداشتی، مسکونی و اراضی کشاورزی وارد کرد. 

رودخانه ‘کاجو’ در حدفاصل شهرستان‌های نیکشهر و قصرقند و نزدیکی چابهار در استان سیستان و بلوچستان به سبب آب زیاد به‌ویژه هنگام بارندگی‌های موسمی ‘وحشی’ نیز خوانده می‌شود و در نهایت به سد ‘زیردان’ در نزدیکی دریای عمان می‌ریزد. این رودخانه از جمله زیستگاه‌های طبیعی تمساح پوزه کوتاه تالابی (گاندو) است.

رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان روز سه‌شنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: هیاتی از این دانشگاه هفته گذشته با سفر به سیستان و بلوچستان، مسائل فنی و علمی و خسارت‌های سیل اخیر در این خطه را بررسی و ارزیابی و راهکارهای تخصصی برای پیشگیری از آن ارائه کرد.

جهانگیر عابدی کوپایی با بیان اینکه در این بازدید، وضعیت بستر و سواحل رودخانه کاجو از نظر هیدرولیک (دانشی که در مورد مایعات در حال حرکت بحث می‌کند)، مهندسی رودخانه، ژئوتکنیک (مکانیک خاک و پی) و اراضی کشاورزی ارزیابی شد، افزود: این بررسی‌ها نشان داد که اجرا نشدن طرح‌های آبخیزداری در بالادست رودخانه مذکور در مناطق عورکی و زرآباد باعث ایجاد رسوبات بسیار بر اثر سیلاب و وارد شدن آنها به مزارع و باغ‌ها و ایجاد خسارت‌های فراوان به‌ویژه به باغ‌های موز شد.

این استاد دانشگاه گفت: بی‌توجهی به حریم بستر رودخانه کاجو، گسترش اراضی کشاورزی در محدوده رودخانه، خشکسالی­‌های متوالی و غفلت از ظرفیت این رودخانه، منجر شد تا سیلاب چهار هزار متر مکعبی بر ثانیه در بالادست سد زیردان پس از سرریز شدن از سد، دبی ۲ هزار و ۲۰۰ متر مکعب بر ثانیه در رودخانه کاجو ایجاد کند.

وی شرایط اقلیمی و نوع خاک منطقه که ” مارن” و فرسایش‌پذیر است را نیز در سیلاب و خسارت‌های وارد شده اخیر در سیستان و بلوچستان موثر خواند و خاطرنشان کرد: لازم است از پوشش‌های گیاهی ویژه برای جلوگیری از فرسایش و شسته شدن خاک منطقه استفاده شود.

عابدی کوپایی به خسارت‌های وارد شده به زیرساخت‌های آب و برق سیستان و بلوچستان بر اثر سیل اخیر نیز اشاره و اضافه کرد: تاسیسات انتقال برق و آب این استان باید به صورت اصولی ایجاد شود به عنوان مثال، برق از طریق دکل منتقل شده و لوله‌های عبور آب از زیر جاده‌ها وجود داشته باشد.

به گفته رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، با توجه به تغییر اقلیم‌های صورت گرفته باید منتظر سیل‌هایی با دورهای برگشت زیاد باشیم و بروز سیلاب در اسفند و فروردین امسال در کشور نیز دور از انتظار نیست.

روابط عمومی دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در این زمینه اعلام کرد: ۶ عضو هیات علمی دانشکده‌های مهندسی کشاورزی، مهندسی عمران و مهندسی حمل و نقل دانشگاه صنعتی اصفهان با حضور در مناطق سیل‌زده سیستان و بلوچستان به ارایه دیدگاه‌ها و راهکارهای پیشگیری از این بحران پرداختند.

این اقدام در راستای ایفای مسوولیت اجتماعی دانشگاهیان در مسائل و بحران‌­های ملی، بررسی چالش­‌های فنی خسارت‌­های سیل و ارائه راهکارهای تخصصی برون­‌رفت یا پیشگیری از بحران‌­های مشابه به پیشنهاد این دانشگاه و با حضور و همکاری هشت عضو هیات علمی از دانشگاه‌­های سیستان و بلوچستان و علوم دریایی چابهار انجام شد.

انجام طرح‌­های سازه‌­ای و غیرسازه‌­ای در سرشاخه‌­های بالادست رودخانه‌­های مناطق در معرض سیل شامل احداث بندهای مخزنی و تاخیری، گابیون‌بندی، حفاظت سواحل، شیب­‌کاهی بستر سرشاخه‌­ها و کنترل رسوب، بندهای رسوب‌گیر و عملیات آبخیزداری، لایروبی و پاک­سازی بستر همه رودخانه­‌های درگیر در سیل و عملیات به­سازی و پایدارسازی سواحل رودخانه‌­ها، تهیه آیین‌نامه تعیین حریم بستر و آزادسازی حریم رودخانه‌­ها و جلوگیری از تصرفات در بستر و حریم رودخانه‌­ها، بازنگری و باز طراحی سد کاریانی با در نظر گرفتن سیلاب اخیر و انجام اصلاحات در طرح سد و تأسیسات هیدرولیکی مربوطه، انجام مطالعات خاک منطقه، بررسی امکان کشت گیاهان مثمر با هدف تثبیت خاک و کمک به اقتصاد کشاورزی منطقه و مطالعه جامع و تفصیلی بحران سیل در منطقه از منظر چهار مرحله پیشگیری، آماده‌­سازی، مقابله و بازسازی در بحران از جمله پیشنهادهای این هیات برای مقابله و پیشگیری از خسارت سیل‌های مشابه بود.

دانشگاه صنعتی اصفهان حدود ۱۰ هزار دانشجو و ۵۰۰ عضو هیات علمی دارد و به عنوان یکی از دانشگاه‌های برتر کشور مطرح است.