تعداد مقالات ایران در سال ۲۰۱۹ به ۶۰ هزار رسید

محمدجواد دهقانی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا به سهم ایران در تولید علم جهان اشاره کرد و اظهار داشت: در حال حاضر حدود ۷۵ هزار عضو هیأت علمی و حدود چهار میلیون دانشجو در کشور داریم که از این تعداد دانشجو حدود یک میلیون نفر در مقطع تکمیلی تحصیل می کنند؛ این گروه ظرفیت علمی کشور محسوب می شوند.
وی با بیان اینکه این حجم از ظرفیت علمی پیش از سال ۲۰۰۰ میلادی فعال نبود، ادامه داد: حتی از سال ۲۰۰۰ میلادی چندان از این ظرفیت علمی استفاده نمی شد اما با برنامه ریزی های صورت گرفته جنبش علمی در کشور به راه افتاد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با تشریح این برنامه ریزی ها، ‌خاطرنشان کرد: در این برنامه ها مراکز آموزش عالی به سمت دانشگاه های نسل جدید حرکت کردند البته این نهضت در کل دنیا وجود داشت و در ایران هم برنامه های مناسبی برای این ظرفیت علمی تهیه شد.

دهقانی با ذکر مثالی به راه اندازی ستاد ویژه حمایت از فناوری نانو در سال ۸۰ اشاره کرد و یادآور شد: این برنامه ریزی ها به تدریج منجر به راه اندازی کارخانه تولید علم در کشور شد و به طور خاص در سال ۲۰۰۰ میلادی (سال ۱۳۷۹ شمسی)، حدود هزار مقاله توسط دانشگاه ها در پایگاه های بین المللی به ثبت رسید که هنوز هم این آمار وجود دارد.

افزایش تعداد مقالات ایران
رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در ادامه این گفت و گو از افزایش تعداد مقالات ایران خبرداد و اظهار داشت: در سال ۲۰۱۹ میلادی این تعداد به ۶۰ هزار مقاله رسید که شاهد رشد ۶۰ برابری مقالات هستیم. وقتی از هزار مقاله به ۲ هزار مقاله می رسیم، رشد ۱۰۰ درصدی را مشاهده می کنیم اما وقتی می خواهیم از ۵۵ هزار به ۶۰ هزار مقاله برسیم، این امر به هیچ وجه به ۱۰۰ درصد نمی رسد چون میزان ظرفیت متخصصان علمی (۷۵هزار عضو هیأت علمی) کشور مشخص است.
دهقانی با یادآوری موظفی اعضای هیأت علمی در تولید مقاله، گفت: اگر هر کدام از اعضای هیأت علمی بر اساس سرانه، یک یا دو مقاله داشته باشند، نمی توانند بیش از این تولید علم کنند.
وی درباره ظرفیت زیرساختی برای تولید علم، خاطرنشان کرد: منظور از زیرساخت، عملکرد قابل قبول دانشگاه ها است اما در شرایط تحریم، آزمایشگاه ها و زیرساخت ها برای کارهای تحقیقاتی بسیار محدود است و مواد یا دستگاه های مورد نیاز برای پژوهش، تحقیقات و آزمایش در اختیار دانشگاه ها قرار داده نمی شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، اظهار داشت: با توجه به ظرفیت تعریف شده از جامعه علمی، قرار نیست به جلو برویم و به کشوری نگاه کنیم که تعداد دانشگاه ها و آزمایشگاه های تحقیقاتی بیشتری نسبت به ایران دارد.

توسعه علمی چیست
دهقانی با بیان اینکه بر اساس شاخص ها، ایران به حد خوبی در تولید علم رسیده است، ‌افزود: رسیدن به رتبه سه یا چهار دنیا بدون توجه به سایر شاخص ها، به معنای توسعه علمی نیست؛ بنابراین در کنار کمیت (رتبه ۱۶ ایران در تولید علم) شاخص های کیفی بسیار مهم تر است.
وی درباره شاخص های کیفی خاطرنشان کرد: یکی از شاخص های کیفی، چاپ مقاله در مجلات شاخص و معتبر است؛ چاپ مقاله در نشریه معتبر به یک یا ۲ سال زمان نیاز دارد تا تبدیل به یک اثر ارزشمند علمی شود اما مقاله ای هم در یک نشریه معمولی بعد از چند ماه به چاپ می رسد؛ بنابراین تفاوت های زیادی وجود دارد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام با تاکید بر اهمیت دادن ایران و دانشگاه های جهان اسلام به شاخص های کیفی، گفت: در کارگاه های آموزشی که در کشور و دانشگاه های جهان اسلام برگزار می شود، تاکید بر اثرگذار بودن علم است که اثرات آن باید در سطح دنیا یا جامعه دیده شود.
دهقانی افزود: به نظر می‌رسد سیاست گذاران علمی به این باور رسیده اند که نباید رشدی ناهمگون داشته باشیم؛ از این رو، نباید به ارتقای هر ساله جایگاه ایران در دنیا دامن زد.
وی به ارتقای رتبه ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس اشاره کرد و  اظهارداشت: امسال برای اولین بار جایگاه ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس از ۱۶ به ۱۵ ارتقا یافت اما این موضوع دستاورد خاصی نیست و ما به شرطی می توانیم افتخار کنیم که ببینیم در تولید فناوری یا میزان نوآوری (پتنت) که در دنیا داشتیم به کجا رسیده ایم.

تعداد مقالات ایران در ۲۰ سال اخیر
سرپرست ISC با بیان اینکه توجه به این موارد ایران را به توسعه علمی واحدی می رساند، درباره میزان رشد مقالات در ایران، گفت: در تولید علم ایران باید ۲۰ سال اخیر را مدنظر داشت چرا که قبل از آن (پیش از سال ۲۰۰۰ میلادی) توسعه علمی نداشتیم؛ از سال ۲۰۰۰ میلادی تا سال ۲۰۱۹، در پایگاه اسکوپوس ۶۵ هزار مقاله و در پایگاه استنادی Web of sience تعداد ۵۹ هزار مقاله ثبت کردیم.
وی همچنین گفت: در این ۲۰ سال، هر سال به طور متوسط ۲۰ درصد رشد مقاله و افزایش ۳۵ برابری نسبت به سال ۲۰۰۰ میلادی در تولید مقاله شاهد بودیم.
وی خاطرنشان کرد: اما این میزان رشد در سال های مختلف متفاوت بود؛ به عنوان مثال از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی، میزان رشد مقالات زیاد بود چرا که اعداد ما در این سال ها کوچک تر و ظرفیت ها بیشتر بود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام درباره رشد مقالات در دولت تدبیر و امید هم اظهارداشت: تعداد مقالات در ۶ سال اخیر افزایش داشت به طوری که حدود ۴۶۰ هزار مقاله در Web of sience داریم که از این تعداد، ۳۰۰ هزار مقاله معادل ۶۵ درصد در این ۶ سال تولید شد، چون ظرفیت علمی کشور افزایش یافت؛ بخش دیگر این عدد مربوط به قبل از این ۶ سال است.
دهقانی با بیان اینکه ایران در حال رسیدن به ظرفیت اسمی خود در جهان است، تصریح کرد: انتظار نداریم با این ظرفیت اعضای هیأت علمی، ناگهان به ۱۸۰ هزار مقاله در سال و به اندازه انگلیس برسیم؛ به نظر می رسد حتی نباید تشویق به این کار کرد.
وی اظهارداشت: همانطور که رهبر معظم انقلاب تاکید کردند، شتاب علمی باید حفظ شود و در کنار آن شاخص های دیگر را هم باید در نظر گرفت.