واکسن کرونا ساخت برنده جایزه مصطفی(ص)، فناوری جدیدی دارد

به گزارش روز سه شنبه ستاد ارتباطات و اطلاع‌رسانی جایزه مصطفی(ص)، رسول دیناروند در خصوص آخرین وضعیت پروژه‌های ساخت واکسن کرونا با تمرکز بر دستاورد پروفسور اوگور شاهین، برگزیده جایزه مصطفی(ص) سال ۲۰۱۹ در مورد تحقیقات مختلف برای تولید واکسن کرونا گفت: واکسن دانشگاه آکسفورد با همکاری شرکت استرازنیکا/AsteraZeneca در حال توسعه و یکی از هفت واکسنی است که وارد مرحله سه مطالعات بالینی شده‌ است که اگر نتیجه این مرحله از تحقیقات نیز مثبت باشد، فرآورده مجوز ورود به بازار را می‌یابد.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در توضیح مراحل توسعه واکسن با بیان اینکه، واکسن آزمایشی در مرحله ۳ روی جمعیت بیشتری آزمایش می‌شود، افزود:در شرایط عادی فاز ۳ دوره طولانی‌تری دارد، برای اینکه عوارض جانبی کامل شناخته شود اما با توجه به همه‌گیری جهانی کرونا به احتمال زیاد دستگاه‌های نظارتی در اروپا و آمریکا می‌خواهند این مرحله را کوتاه کنند و اگر نتایج رضایت‌بخش بود، قبل از پایان سال ۲۰۲۱ یعنی در نوامبر یا دسامبر ۲۰۲۱ (آبان و آذر ۱۴۰۰) تاییدیه دریافت کنند. ممکن است تاییدیه مصرف در شرایط اضطراری یا تاییدیه نهایی باشد.

اوگور شاهین متولد ترکیه و استاد ایمونولوژی شناسی دانشگاه ماینز آلمان است. او  سال ۱۳۹۸ بخاطر  پژوهشی که مرتبط با  اثر توسعه و آزمایش بالینی واکسن‌های درمان سرطان بر اساس mRNA برای  هر بیمار به صورت فردی با توجه به جهش‌شان انجام داده بود، برنده جایزه علمی و فناوری مصطفی (س) شود.

واکسن روسیه بدون تاییدیه و گذراندن مرحله سه در حال استفاده است

دیناورند در مورد واکسن‌های مختلفی که وارد فاز ۳ تحقیقات شده ­اند نیز گفت: یک واکسن روسی در کشور روسیه تاییدیه داخلی گرفته و بدون گذراندن فاز ۳ و بعد از فاز ۲ در حال استفاده است؛ این نوع از ایمنی‌زایی ریسک زیادی دارد؛ ریسک همه‌گیری کرونا هم بالا است و این تصمیم را گرفته‌اند و تزریق روی جمعیت چند ده هزار نفری انجام شده است.

وی افزود:کشور چین نیز به ۲ واکسن، تاییدیه مصرف محدود را قبل از پایان مرحله سه داده و در دو یا سه کشور دیگر هم به واکسن‌های چینی مجوز مصرف محدود داده‌اند؛ مانند امارات متحده عربی که این تاییدیه مصرف محدود را داده است.

استاد دانشگاه علوم پزشکی  تهران در پاسخ به این سوال که برای توزیع واکسن در جهان باید آن را سازمان جهانی بهداشت تایید کند؟ گفت: سازمان بهداشت جهانی مکانیزم تایید قبل از تایید دستگاه‌های نظارتی را ندارد و وابسته به دستگاه‌های نظارتی معتبری همچون اداره غذا و داروی اتحادیه اروپا یا اف دی ای (اداره غذا و داروی آمریکا) است.

وی ادامه داد:سازمان غذا و داروی ایران نیز یک دستگاه نظارتی معتبر در حوزه مدیترانه شرقی به عنوان یک قسمت از شش ناحیه سازمان جهانی بهداشت، مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است. انتظار می‌رود واکسن کرونا را دستگاه نظارتی اتحادیه اروپا یا اف دی ای آمریکا تایید یا رد کنند؛ همچنین انتظار داریم از این ۷ واکسن که وارد فاز ۳ شده‌اند، اکثریت آنها تاییدیه را بگیرند. البته واکسن روسیه در جایی تایید نشده است؛ زیرا پرونده را به جایی نداده و فاز ۳ را انجام نداده است.

تولید واکسن توسط برگزیده جایزه مصطفی(ص) بر پایه mRNA

رئیس گروه علم و فناوری زیستی و پزشکی جایزه مصطفی(ص) در خصوص فناوری مورد استفاده در تولید واکسن‌های کرونا گفت: تاکنون واکسن‌ها عملا ویروس کامل بود که غیرفعال شده یا بخشی از ویروس که بعد از تزریق منجر به واکنش ایمنی­ زایی در بدن می‌شد که این روند وقت‌گیر است و عوارض جانبی هم دارد.

دیناورند افزود:نسل بعدی واکسن از فناوری‌های تولید پروتئین نوترکیب استفاده می‌کردند که بخشی از ویروس که در بدن باعث ایجاد واکنش ایمنی می‌شود را به صورت نوترکیب تولید کردند و به بدن تزریق می‌شود.

وی ادامه داد: نسل بعدی واکسن‌های DNA پایه هستند؛ این واکسن‌ها ژن تولید آنتی‌ژن را به بدن منتقل می‌کنند و سلول‌های بدن، آنتی‌ژن را بدون وارد کردن ویروس به بدن تولید می‌کنند که چندتا از واکسن‌های کرونا همین نوع هستند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه اظهارکرد: اما نسل آخر که نسل چهارم واکسن است و تاکنون واکسنی بر این اساس نداشتیم، با استفاده از ام‌اران‌ای/ RNA messanger (آر. ان. ای پیام‌رسان) تولید می‌شوند و دو شرکت، پیشرو در توسعه این نوع از واکسن هستند.

وی گفت:در این روش به جای اینکه ژن سلول بدن دستکاری شود که می‌تواند باعث بروز عوارض خطرناک شود و حتی سرطان‌زایی آن هم اثبات شده، ام‌اران‌ای خودش پیام‌رسان می­ شود و برای اینکه در ریبوزوم سلول شاهد تولید آنتی ژن ویروسی با عوارض کمتر و سرعت بالاتر تولید واکسن باشیم، البته توسعه فناوری سال­ها وقت برده است اما وقتی این پلتفرم ایجاد شده، روند تحقیقات کوتاه‌تر هست.

رئیس گروه علم و فناوری زیستی و پزشکی جایزه مصطفی(ص)  ادامه داد: شرکت بایو­نتک آلمان که موسس آن پروفسور اوگور شاهین، دانشمند مسلمان ترکیه‌ای‌الاصل و برگزیده جایزه مصطفی(ص) ۲۰۱۹ هست، پلتفرم ام‌اران‌ای را توسعه داده و با سرمایه­گذاری شرکت کایزر/kaiser در حال توسعه این واکسن است.

وی افزود: دستگاه‌های نظارتی در واقع همزمان با توسعه واکسن در حال نظارت بر روند توسعه آن در این شرکت‌ها هستند، به همین دلیل منتظر نمی‌مانند تا پرونده واکسن کامل تمام شود و بعد تایید را آغاز کنند.

دیناروند گفت: کار دیگری که انجام شده این است که تولید این واکسن‌ها شروع شده و همین الان حداقل ۱۰۰ میلیون دوز واکسن شرکت بایونتک تولید و منتظر تایید نهایی است. در واقع این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری و خطر را عملا با توجه به مشکل جهانی کرونا پذیرفته‌اند؛ البته اتحادیه اروپا، آمریکا و دیگر کشورها، حمایت­هایی کرده­اند تا واکسیناسیون زودتر عملی شود.

احتمال تولید انبوه واکسن کرونا در نوامبر یا دسامبر ۲۰۲۱

رئیس گروه علم و فناوری زیستی و پزشکی جایزه مصطفی(ص) ادامه داد: واکسیناسیون باید در حجم بالا برای جمعیت زیادی باشد تا زنجیره انتقال قطع شود. اگر ایمنی‌زایی برای مدت یکسال طول بکشد (که هنوز در مورد واکسن‌ها قطعی نیست)، شانس موفقیت آن بسیار زیاد است و انتظار می‌رود اگر تعداد ۵ عدد از این ۷ واکسن در سال ۲۰۲۱ تاییدیه بگیرد، به اندازه ۷۰ درصد جمعیت جهان ظرفیت واکسن تولید شود.

وی تاکید کرد: تا قبل از آن باید به شدت مراقبت کنیم که افراد قربانی نشوند و بیماری را منتقل نکنند؛ فاصله اجتماعی را رعایت کرده و از ماسک استفاده کنیم.

دیناروند در مورد میزان تاثیرگذاری این واکسن‌ها گفت: انتظار داریم واکسن‌ها شبیه آنفلونزا باشند؛ خیلی قوی‌تر نیستند و ایمنی‌زایی آن هم حدود ۶۰ درصد هست؛ زیرا گونه‌های ویروس آنفلونزا مرتب تغییر ماهیت می‌دهد. ولی امیدواریم واکسن کرونا ایمنی‌زایی کمتر از ۶۰ درصد نداشته باشد تا به مرحله کنترل بیماری برسیم.

او در مورد تحقیقات دانشمندان ایرانی برای تولید واکسن‌ کرونا گفت: در اینکه ما توانایی تحقیقات را داریم شکی نیست؛ محققان بسیار فعالی داریم، همانطور که تعداد مقالات علمی که در همین فاصله چاپ شده زیاد است. اما ظرفیت تولید واکسن، بحث دیگری است که حتی اگر در آزمایشگاه به واکسن خوبی دست یابیم، ظرفیت تولید آن را هنوز ایجاد نکرده‌ایم. ظرفیتی که در موسسه رازی و انیستیتو پاستور وجود دارد، فناوری‌های گذشته و قدیمی است.

جایزه مصطفی (ص) در راستای تجلیل از دانشمندان برجسته و زمینه‌سازی همکاری و توسعه علمی و فناوری در جهان به عنوان یکی از نمادهای شایستگی و برتری علمی در سطح جهان در سال ۱۳۹۱ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی ایران رسید. این جایزه که به صورت دوسالانه به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می‌شود، به اثری نوآورانه در مرزهای دانش تعلق می‌گیرد که توسط افرادی شاخص در حوزه‌های علم و فناوری ارائه شده و زمینه‌ساز بهبود زندگی بشریت باشد.