کوچ تلخ

عشایر شاهسون استان اردبیل از اول مهر ماه حرکت خود را از ییلاق‌های سبلان، بزقوش و باغرو به سمت مناطق گرمسیری مغان آغاز کرده‌اند، برخی از آنها مسیر چند ۱۰ کیلومتری را برای رسیدن به ییلاق‌های کوهستانی خود طی می‌کنند و برخی نیز تا ۲۵۰ کیلومتر طی مسیر کرده و به قشلاق خود می‌رسند.

عشایر شاهسون امسال ییلاق خوبی داشتند و طبیعت با پوشش گیاهی غنی خود با آنها خوش تا کرد؛ امکانات و خدمات لازم نیز از سوی ارگان‌های مربوطه به آنها داده می‌شود اما اکنون به هنگامه کوچ رنج و خستگی تلخی بر  چهره آنها حاکم است.

 کوچ پاییز عشایر  امسال چندان امیدوارانه و شیرین نیست،  دام‌های پروار شده‌شان کمتر از قیمت پارسال به فروش می‌رسد و آنها زحمات چندین ماهه خود را در دامنه سبلان و بزقوش تا حدود زیادی هدر رفته می‌بیینند، کرونا و افزایش هزینه‌های حمل و نقل نیز کوچ را امسال برایشان سخت‌تر کرده است. 

کرامت یکی از عشایری است که بار خود را در دامنه سبلان به «نیسان آبی» زده و در حال حرکت به سمت قشلاق خود در جعفر آباد مغان است؛ دام‌هایش نیز قرار است با کامیونی به قشلاق رهسپار شود، شکر خدا می‌کند اما زیاد امیدوارانه سخن نمی‌گوید. ارزانی قیمت دام، او و خانواده اش را ناامید ساخته و بیم از این دارد که امسال نتواند هزینه یک زندگی مناسب را برای خانواه پر اولادش فراهم سازد.

می گوید: پارسال قیمت دام هر کیلو بیش از  ۴۵ هزار تومان هم بود اما امسال دلالان این قیمت را  به ۳۰ هزار تومان نیز رسانده‌اند.

احمد ملایی یک عشایر دیگر هم می‌گوید:  اگر این ارزانی در بازار و قصابی‌ها برای همه مردم بود زیاد جای ناراحتی نبود، اما تاسف در این است که در قصابی‌ها قیمت گوشت بیش از ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان هم فروخته می‌شود و معلوم نیست در این میان  این فاصله قیمت به جیب چه کسانی می‌رود.

به گفته وی، کاهش قیمت مهمترین محصول تولیدی عشایر در حالی است که اغلب نیازهای آنها از نهادینه‌ها تا خدمات افزایش یافته و در مقابل کاهش درآمد, ‌هزینه‌ها هر روز در حال افزایش است.

 کارشناسان می گویند: واسطه‌ها بیشتر مواقع بر بازار حاکم بوده و دام عشایر را به قیمت ارزان خریده و با قیمت بالا در شهرها به فروش می‌رسانند.

علی اصغر ملکی رییس اتحادیه گوشت گوسفندی هم از کاهش چهار تا پنج هزار تومانی قیمت گوشت گوسفندی در هفته‌های اخیر خبر داده و گفته است: عرضه دام بیشتر شده و در فصلی قرار داریم که عرضه گوشت رو به افزایش است.

وی افزود: با رکود حاکم بر بازار، قیمت دام زنده نسبت به هفته‌های اخیر کاهش یافته است.

عشایر شاهسون مردمانی تولیدگر بوده و سالانه ۱۰ هزار و ۵۰۰ تن گوشت قرمز، ۴۳ هزار و ۵۰۰ تن شیر، هزار و ۵۰۰ تن پشم، پنج هزار و ۴۰۰ تن پنیر، هشت هزار و ۱۰۰ محصولات باغی، ۹۲ هزار تن محصولات زارعی و ۲۳ هزار متر مربع صنایع دستی مانند فرش، گلیم و جاجیم تولید می‌کنند.

عشایر استان اردبیل از مسوولان استانی تقاضای کمک دارند، آنها خواستار تعادل در بازار و فروش عادلانه محصولات تولیدی خود اعم از گوشت، شیر و محصولات دستی خود هستند، می‌گویند به همان قیمت و نرخی محصولات ما به فروش برسد که ما مایجتاج خود و نهادینه‌های دامی خود را می‌خریم.

عشایر استان اردبیل همچنین در زمینه آب شرب خود و دام‌هایشان نیز با مشکلاتی مواجه هستند و به هنگام کوچ دغدغه تامین آب دارند؛ قشلاق های آنها با تداوم خشکسالی‌های مداوم بدون آب شده و چندین سال است که با تانکر به آنها آبرسانی می‌شود هر چند که در این زمینه دولت گام‌های اساسی برداشته و مشکل در حال رفع شدن می باشد.

کوچ در سایه شیوع کرونا

با اینکه عشایر استان در دامنه کوه‌های بلند ظاهرا به دور از خطرات کرونا قرار دارند اما افزایش تعاملات و رفت و آمدهای عشایر به شهرها برای تامین نیازهای ضروری زندگی همچنان آنها را با خطر شیوع این بیماری خطرناک مواجه ساخته و نیاز است بویژه در زمان کوچ مراقب اوضاع باشند.

احتمال شیوع ویروس کرونا در خلال کوچ که تعداد زیادی از عشایر و شاغلان صنوف دیگر مرتبط را شامل می‌شود، مراقبت نهادهای بهداشتی را بر روند کوچ ضروری کرده و نیاز است تا عشایر با رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی از مناطق ییلاقی تا قشلاق‌های خود تحت مراقبت و نظارت قرار گیرند.

کرونا همانند کوچ بهاره اکنون نیز در پاییز آنها را نگران کرده است، بسیاری از آنها بیم آن دارند که درگیرودار کوچ و افزایش تماس با دیگران آنها گرفتار بیماری کرونا شوند هر چند که مسوولان می‌گویند که در این زمینه نیز تمهیداتی اتخاذ شده است.

معرفت آذری مدیرکل امور عشایری استان اردبیل گفت: امسال به جهت شیوع ویروس کرونا تمهیدات خاصی در نظر گرفته شده و برای تسهیل در روند کوچ پاییزه، امکانات ادارات مختلف دولتی از جمله دامپزشکی پلیس راه، هلال احمر و فرمانداری مشگین‌شهر بکارگیری شده است.

وی به عشایر کوچنده توصیه کرد برای جلوگیری از انتشار احتمالی بیماری کرونا از انجام کوچ پیاده خودداری کرده و حتما با استفاده از خودروهای باری نسبت به جابجایی احشام و اسباب و اثاثیه اقدام کنند.

وی همچنین از عشایر کوچنده خواست به هنگام کوچ حتما دفترچه شناسایی خودرا به همراه داشته باشند.

به گزاش ایرنا، در مسیر کوچ هر سال قبل از آغاز کوچ عشایر گروه‌ها و اکیپ‌های امدادی اعم از نیروهای راهداری ، هلال احمر ، بهداشت و درمان ، دامپزشکی، کشاورزی و امور عشایری استقرار می‌یابند.

گروه های بهداشت و درمان و دامپزشکی  بر مسایلی همچون بیماری های مشترک دام و انسان و نیز احتمال شیوع کرونا نظارت دارند و  امدادگران هلال احمر و راهداری استان نیز با  حرکت و گشت در مسیرهای کوچ عشایر بر حرکت گروه‌های پیاده و سواره عشایر نظارت دارند تا اتفاقی برای آنها نیفتاده و در مواقع لزوم به کمک آنها بشتابند.

معرفت آذری مدیرکل امور عشایری استان اردبیل گفت: امسال برای خدمت‌رسانی به عشایر کوچنده، چندین  گروه سیار و ثابت امدادی در مسیر کوچ مستقر شده است.

گام‌های بزرگ دولت برای تامین آب شرب عشایر استان اردبیل 

آب شرب بعنوان مهمترین مشکل عشایر  و دام‌های آنها از سالیان گذشته مطرح بوده اما با وعده مسوولان گویا این معضل در آستانه رفع شدن است.

معرفت آذری مدیرکل امور عشایری استان اردبیل با اشاره به مشکل آب شرب عشایر استان گفت: بزودی با بهره‌برداری از طرح‌های عمرانی در حال اجرا، آب شرب ۲۲۰ قشلاق عشایری شهرستان‌های پارس‌آباد و بیله‌سوار مغان تامین می‌شود.

وی کرد: خط انتقال طرح آبرسانی به  قشلاق های عشایری منطقه مغان به طول ۱۰ کیلومتر است که ۳ کیلومتر آن در حوزه شهرستان پارس آباد و هفت کیلومتر در حوزه شهرستان بیله‌سوار قرار دارد.

او بیان کرد: این طرح با اعتبار ۱۲۰ میلیارد ریال در حال اجرا بوده و با پیشرفت فیزیکی  ۶۵ درصد پیش‌بینی می شود تا نیمه پاییز امسال تکمیل  و بهره برداری شود. 

به گفته وی، این طرح باعث افزایش ۷۰لیتر بر ثانیه‌ای آب شرب برای تامین نیاز  عشایر شهرستان‌های بیله‌سوار و پارس آباد خواهد شد و دستکم آب ۴۰۰ هزار واحد دامی عشایر منطقه را نیز تامین خواهد کرد.

ایل شاهسون‌ استان اردبیل در بین ۱۲۰ ایل شناسنامه‌دار عشایر کشور در جایگاه سوم، از لحاظ مرتع در رتبه چهارم، تعداد دام در رتبه پنجم و از لحاظ جمعیت در جایگاه هشتم قرار داشته و یکی از ایل‌های بزرگ کشور محسوب می‌شود.

عشایر کوچ‌رو شاهسون که یکی از ایل‌ها و طایفه‌های سابقه‌دار در ایران هستند در قالب ۱۲ هزار و ۸۰۰ خانوار هر سال در مسیر مناطق قشلاقی مغان و ییلاقی سبلان، کوه‌های باغرو و بزقوش کوچ می‌کنند، از این تعداد  هشت هزار و ۲۰۰ خانوار به مناطقی در داخل استان در دامنه کوه سبلان و حدود چهار هزار خانوار نیز به مناطقی در حوزه استحفاظی استان آذربایجان‌شرقی و گیلان کوچ می‌کنند.

شاهسون‌ها نیمی از سال را در قشلاق‌های منطقه گرمسیری مغان در  شمال اردبیل و نیمی دیگر را در ییلاق‌های دامنه سبلان و ارتفاعات کوه‌های باغرو و بزقوش سپری می‌کنند و شغل اصلی آنها دامپروری بوده و به نگهداری ۱.۵ میلیون واحد دامی مشغول هستند.

شاهسون‌ها با ۱۲ هزار و ۸۰۰ خانوار و با ۶۶ هزار و ۵۰۰ نفر جمعیت ۵.۴ درصد جمعیت استان و ۵.۶ درصد جمعیت عشایر کشور را به خود اختصاص داده و از ۲ ایل شاهسون و قره‌داغ و ۲ طایفه مستقل شاطرانلو و فولادلو تشکیل شده‌اند، عشایر استان اردبیل ساکن در ۱۱ شهرستان استان، دارای ۴۵ طایفه بوده و در ۵۷۲ قشلاق، ۲۳۷ ییلاق، هفت زیست بوم، ۵۱ سامانه، هزار و ۵۲۷ اوبه زندگی می‌کنند.

چهار هزار و ۲۰۰ خانوار از آنها کوچ برون استان و هشت هزار و ۶۰۰ خانوار کوچ درون استان انجام می‌دهند.