کشاورزان اردبیلی گرفتار در بازی بازار

همین چندی پیش گوجه‌کاران در پارس‌آباد به خاطر قیمت پایین، از برداشت محصول مزرعه‌های خود خودداری کردند و اکنون نیز سیب‌زمینی کاران اردبیلی با وجود گذشت مدت زمانی از فصل برداشت چندان رغبتی به برداشت محصول خود ندارند و منتظرند تا شاید گشایشی در بازار رخ داده و بیشتر از این متحمل زیان و ضرر نشوند.

باغداران مشگین‌شهر نیز که موعد برداشت انگور و سیب باغ‌هایشان رسیده نیز دل خوشی از قیمت‌ها ندارند هر چند که  امسال نسبت به پارسال که هم از سرمازدگی و هم از نرخ پایین محصول آسیب دیدند از وضعیت مطلوب‌تری برخوردارند.

در این میان وضعیت سیب‌زمینی کاران اردبیلی که با  ۸۰۰ هزار تن یک پنجم سیب‌زمینی کشور را تولید می‌کنند بسیار وخیم بوده و نگرانی از این است که در صورت تداوم وضعیت موجود متحمل ضرر و زیان بیشمار شوند.

به گفته کشاورزان، در حالی که قیمت تمام شده تولید محصول سیب‌زمینی برای کشاورزان حدود ۱۷ هزار ریال است، اکنون محصول با قیمت بسیار پایین‌تر از  این مبلغ از آنها خریداری می‌شود و نگران کننده‌تر اینکه  امسال مشتری کمی برای خرید آن وجود دارد.

فرهاد، یک سیب‌زمینی کار ساکن روستای جبه‌دار اردبیل گفت: پارسال بذر و نهاده‌های کشاورزی را با قیمت گران خریدیم و اکنون محصول تولیدی حتی کفاف هزینه خود ما را نیز نمی‌دهد.

وی بیان کرد: بسیاری از کشاورزان هنوز منتظرند تا شاید تغییری در بازار رخ دهد و اگر وضعیت به همین منوال پیش رود شاید آنها اقدام به برداشت محصول نکرده و زمین‌های خود را همراه با محصول شخم بزنند.

عادل ، یک کشاورز اهل نیار اردبیل هم گفت: پارسال وضعیت صادرات سیب‌زمینی خوب بود و محصول نیز به قیمت مناسب عرضه شد، اما امسال رکود بر بازار حاکم است و اگر اقدام حمایتی صورت نگیرد سیب‌زمینی ‌کاران متحمل ضرر و زیان خواهند شد.

به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، امسال در ۲۱ هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی این استان محصول سیب‌زمینی کشت شده و پیش‌بینی می‌شود که حدود ۸۵۰ هزار تن محصول سیب‌زمینی از مزارع استان استحصال شود.

احمد شهریار، استان اردبیل را به عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید محصول سیب زمینی در ایران ذکر و بیان کرد: اراضی زراعی شهرستان‌های اردبیل، نمین و نیر مهم‌ترین مناطق کشت محصول سیب‌زمینی در استان اردبیل است.

همه ساله کاشت محصول سیب‌زمینی در استان اردبیل از نخستین روزهای سال در فروردین ماه آغاز و برداشت محصول نیز پس از طی حدود ۲ ماه از فصل تابستان شروع شده و در اوایل پاییز به اتمام می‌رسد.

بر اساس برآوردها نیاز استان اردبیل به سیب‌زمینی حدود ۲۰۰ هزار تن است و مازاد آن به استان‌های دیگر و نیز به کشورهای جمهوری آذربایجان، روسیه و عراق صادر می‌شود.

در این میان باغداران مشگین‌شهری نیز دل‌خوشی از وضعیت بازار ندارند و معتقدند که محصول سیب و انگورشان توسط دلالان ارزان خریداری و در دیگر مناطق کشور به قیمت‌های بسیار بالا فروخته می‌شود.

حبیب ، یک باغدار مشگین‌شهری گفت: دلالان بهترین انگور را در مشگین‌شهر از ما حداکثر کیلویی۵۰ هزار ریال خریداری کرده و همین محصول در دیگر استان‌ها هر کیلو تا ۲۰۰ هزار ریال نیز به فروش می‌رسد.

وی اضافه کرد: افزایش هزینه‌های تولید و گرانی نهاده‌های کشاورزی، دستمزد رو به افزایش کارگران هزینه‌ها را بشدت افزایش داده و مبلغ قابل توجهی دست باغداران را نمی‌گیرد.

در حال حاضر از ۱۵ هزار هکتار باغ‌های میوه شهرستان مشگین‌شهر بیش از ۲ هزار هکتار را  تاکستان تشکیل می‌دهد و در شرایط عادی همه ساله از آن بیش از ۲۵ هزار تن انگور برداشت می‌شود.

یک باغدار تولیدکننده سیب در مشگین‌شهر نیز از وضعیت بازار گلایه کرده و گفت: امسال سرمازدگی در باغ‌ها نداشتیم و تولید محصول افزایش یافته اما قیمت‌ها همچنان پایین است.

رجب حمیدی افزود: دلال بازی و مشکلات موجود در صادرات محصولات کشاورزی عمده دلایل پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی و باغی از جمله سیب در منطقه است.

صادرات؛ کلاف درهم پیچیده و مشکل‌زای فروش محصولات کشاورزی استان اردبیل 

در سال‌های اخیر صادرات محصول همیشه کمک حال و متعادل کننده وضعیت بازار محصولات صادراتی استان اردبیل بویژه سیب‌زمینی بوده است،  پارسال صادرات مطلوب این محصول به عراق و جمهوری آذربایجان موجب شد تا قیمت‌ها وضعیت مطلوبی داشته و کشاورزان را به کشت بیشتر محصول ترغیب کرد.

فراوانی کشت محصول در سال زراعی جاری و رکود صادرات موجب شده تا وضعیت،  امسال برای کشاورزان بسیار بغرنج‌تر شود و به اعتقاد کارشناسان اگر گشایشی در صادرات محصول و نیز  سیاست‌های حمایتی مسوولان کشور صورت نگیرد سیب‌زمینی کاران اردبیلی متحمل ضرر و زیان جدی خواهند شد.

به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل، صادرات به خارج از کشور و گشایش در تنظیم بازار تنها راه متعادل شدن قیمت محصول سیب‌زمینی است.

خلیل نیکشاد مجموع نیاز صنایع تبدیلی، خوراکی و بذری استان را حدود ۲۰۰ هزار تن اعلام کرد و گفت: بیش از ۶۰۰ هزار تن محصول مازاد سیب‌زمینی استان اردبیل باید راهی بازارهای داخلی و خارجی شود.

وی با اشاره به پاییزه بودن و ماندگاری بالای سیب‌زمینی تولید شده در استان اردبیل گفت: هنوز فرصت برای تنظیم بازار محصول و جلوگیری از زیان کشاورزان سیب زمینی کار استان وجود دارد تا در نیمه دوم سال، با افزایش صادرات، قیمت محصول متعادل شود.

نیکشاد، شیوع کرونا، تاثیرات تحریم و نیز الزام صادرکنندگان به بازگردان ارز صادراتی به رغم مسدود بودن مسیرهای انتقال ارز را از جمله علل نابسامانی بازار سیب‌زمینی صادراتی استان اردبیل ذکر کرد و افزود: با این وجود، همه مسوولان استان و وزارت جهاد کشاورزی با حساسیت بیشتر درصدد حل مشکلات سیب زمینی‌کاران هستند.

وی الزام صادرکنندگان به بازگرداندن ارز صادرات محصول و همچنین مشکلات تبادل ارزی در خارج از کشور را از جمله موانع جدی صادرات این محصول دانست و تاکید کرد: این موضوع با حساسیت کامل و از طریق وزارت امور خارجه در حال پیگیری است تا صادرکنندگان بتوانند با کمترین دغدغه ضمن صدور محصول سیب زمینی، تعهدات ارزی خود را نیز انجام دهند.

فقر صنایع تبدیلی، سردخانه و انبارهای ذخیره، پاشنه آشیل بازار محصولات کشاورزی  

در این حال کارشناسان تاکید می‌کنند که نبود و کمبود صنایع تبدیلی و زنجیره‌ای برای تبدیل محصولات خام کشاورزی به فراورده‌های غذایی و نیز کمبود سردخانه و انبارهای استاندارد برای ذخیره و نگهداری محصولات کشاورزی از عوامل دیگری است که  همه ساله  موجب بروز ناهنجاری در بازار محصولات کشاورزی استان اردبیل می‌شود.

با وجود تولید یک پنجم محصول سیب‌زمینی کشور در اردبیل واحدهای تبدیلی در این استان مهم محدود به یک کارخانه فرنچ فرایز سیب‌زمینی است که گویا این کارخانه نیز امسال بنا به دلایلی چندان و با ظرفیت مناسب فعال نمی‌باشد.

در زمینه دیگر تولیدات کشاورزی و باغی نیز  واحدهای تبدیلی در استان به اندازه کافی موجود نبوده و  تولیدات کشاورزی به صورت خام و ارزان توسط دلالان به دیگر مناطق کشور حمل می‌شود.

رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به کمبود ظرفیت انبارهای فنی در استان برای نگهداری مازاد محصول سیب‌زمینی گفت: استان اردبیل تنها برای ذخیره‌سازی ۸۰ هزار تن محصول کشاورزی، انبار فنی در اختیار دارد که در آنها همه نوع محصول نگهداری می‌شود.

وی بیان کرد: بخش اعظمی از محصول سیب‌زمینی استان اردبیل در انبارهای نیمه فنی نگهداری می‌شود که همین امر میزان هدر رفت و ضایعات محصول تولیدی را افزایش داده و علاوه بر این، بر روی کیفیت محصول به خصوص برای صادرات نیز تاثیر می‌گذارد.

همچنین ظرفیت سردخانه‌های استان نیز به هیچ وجه جوابگوی تولید محصولات باغی و کشاورزی استان نبوده و نیاز به افرایش واحدهای جدید در این زمینه می‌باشد.

الگوی کشت و هدایت کشاورزان، ضرورتی مغفول 

با اینکه در سال‌های اخیر گام‌های خوبی در زمینه تغییر الگوی کشت محصولات کشاوزی در استان اردبیل برداشته شده و بتدریج محصولات گران‌قیمت و با آب‌بری پایین جایگزین دیگر محصولات می‌شود اما به نظر می‌رسد که هنوز به صورت جدی بویژه در زمینه محصولات مهمی چون سیب‌زمینی و نیز محصولات باغی که عمده کشاورزان اردبیلی در تولید آنها مشغول‌اند اقدام مهم و تاثیرگذار صورت نگرفته است.

با اینکه از سال‌های پیش به صورت مداوم سیب‌زمینی‌ کاران و باغداران استان بواسطه افت قیمت‌ها دچار ضرر و زیان می‌شوند اما در زمینه جایگزین کردن دیگر محصولات و یا کاهش کشت آنها در استان اقدام اساسی انجام نمی‌گیرد.

به گفته کارشناسان، در زمینه تغییر الگوی کشت و نیز میزان کاشت محصولات چندان کار کارشناسی در استان صورت نگرفته و پیش‌بینی‌ها و مشاوره‌های لازم به کشاورزان برای رعایت نوع و میزان کشت صورت نمی‌گیرد و یا اگر چنین اقدامی نیز صورت گرفته باشد تاثیرگذار و جدی نبوده است.

آنها می‌گویند، کارشناسان کشاورزی و بازرگانی استان می‌بایست پیش‌بینی لازم از وضعیت احتمالی بازار محصولات داشته و به زارعان برنامه کشت و نیز نوع و میزان آن را ارائه دهند.

در این حال یک مقام کشاورزی به خبرنگار ایرنا گفت: در این زمینه بویژه در باره  محصول سیب‌زمینی هشدارها و پیشنهادهای لازم حتی به صورت کتبی به کشاورزان ارائه می‌شود اما ساختار حاکم بر کشاورزی منطقه، سودده بودن کشت سیب‌زمینی و وابستگی زارعان به این نوع کشت امکان تغییر سلیقه را برای آنها سخت کرده و آنها هر بار اشتباه سال‌های گذشته را تکرار می‌کنند.

گام‌های مسوولان استان اردبیل برای تنظیم وتعادل بازار محصولات کشاورزی 

در حالی که مشکلات کشاورزان اردبیلی برای فروش محصول خود دورنمای خوشی ندارد اما مسوولان استانی و نمایندگان مجلس این روزها حسابی به تکاپو افتاده‌اند تا بلکه بتوانند گرهی از مشکلات زارعان بگشایند.

بیشتر توجه مسوولان استان در این روزها معطوف به رفع موانع صادرات محصول سیب‌زمینی و تعادل بخشی به بازار  بوده و اقداماتی نیز در این راستا انجام گرفته که تاکنون زیاد بر بازار تاثیرگذار نبوده است.

ارژنگ عزیزی ، معاون امور هماهنگی اقتصادی استاندار اردبیل گفت: با توجه به اینکه در ابتدای برداشت سیب‌زمینی در استان قرار گرفته‌ایم، قیمت پایه این محصول پایین بوده که جذب کمتر برخی واحدهای صنایع تبدیلی به دلیل شیوع بیماری کرونا عمده علت عدم عرضه مناسب سیب زمینی در استان است.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه قیمت پایه صادرات برای صادرکنندگان به ازای هر تن ۲۰۰ دلار بود، انگیزه برای صادرات این محصول کمتر بود و بر اساس پیگیری‌های انجام گرفته قیمت پایه صادرات سیب‌زمینی به ازای هر تن به  ۱۰۰ دلار کاهش یافت.

عزیزی گفت: برخی از صادرکنندگان نیز که در سال‌های گذشته تعهدات ارزی خود را پرداخت نکرده بودند، فعالیت‌شان تعلیق شده بود که با هماهنگی انجام گرفته ، فعالیت آنان از تعلیق خارج شد.

وی بیان کرد: در هر حال حاضر ۲ مورد از مهم‌ترین موانع صادرات سیب‌زمینی برداشته شده و پیش‌بینی می‌شود ۱۵۰ هزار تن از برآورد تولید ۸۵۰ هزار تن سیب‌زمینی از استان صادر شود.

عزیزی گفت: همچنین بر اساس پیگیری و مکاتبه با کمیته دائمی کالاهای داخلی نیز بخشی از سیب زمینی تولید استان برای مصرف و تنظیم بازار توسط سایر استان‌های کشور خریداری می‌شود و امیدواریم با این اقدامات قیمت و میزان عرضه و تقاضای سیب‌زمینی در استان متعادل شود.

خلیل نیکشاد، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم گفت: شیوع کرونا، تحریم ظالمانه دشمنان  صادرات در روند صادرات محصول موانعی ایجاد کرده اما مسوولان اقدامات برای رفع مشکل را آغاز کرده‌اند.

وی بیان کرد: در یک ماه اخیر میز کاری برای حل مشکلات سیب‌زمینی تشکیل شده تا با همراهی سازمان صمت، اتاق بازرگانی و گمرک فرآیند صادرات و راهکارهای مناسب در حل مشکلات تولیدکنندگان مورد ارزیابی و بررسی دقیق قرار گیرد.

نیکشاد به تعهدات ارزی صادرکنندگان و همچنین مشکلات تبادل ارزی در خارج از کشور اشاره کرد و گفت: این موضوع با حساسیت کامل و از طریق وزارت امور خارجه در حال پیگیری است تا صادرکنندگان ما بتوانند با کمترین دغدغه و افزایش مشوق‌های صادراتی و نگاه درست در حوزه تعهدات ارزی صادرات سیب‌زمینی را انجام دهند.

اکبر صمدی ، فرماندار مشگین‌شهر هم از راه‌اندازی واحد صنعتی سورتینگ و بسته‌بندی میوه سیب در این شهرستان خبر داد.

وی اظهارداشت: این واحد صنعتی توسط سازمان همیاری شهرداری‌های استان و پیگیری نماینده مردم مشگین‌شهر در مجلس شورای اسلامی راه‌اندازی می‌شود.

وی با قدردانی از حمایت ویژه استاندار اردبیل و مدیران کل دستگاه‌های مرتبط گفت: با راه‌اندازی این واحد صنعتی بخشی از مشکلات باغداران شهرستان در زمینه عرضه و فروش سیب برطرف خواهد شد.  

 وی افزود: ایجاد صنایع تبدیلی و بسته‌بندی و سورتینگ انواع محصولات سردرختی  از نیازهای اساسی شهرستان مشگین‌شهر است و در ۲ سال اخیر  اقدامات خوبی در این خصوص انجام شده است.

او با بیان اینکه سال گذشته کارخانه تولید پوره سیب در این شهرستان راه‌اندازی شد، از حمایت همه‌جانبه دولت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی جهت ایجاد واحدهای بزرگ فرآوری میوه خبر داد.

کشاورزان و باغداران استان اردبیل چشم انتظار اقدامات عاجل در زمینه رفع مشکلات خود هستند تا سال دیگری را با ضرر و زیان سپری نکنند و مسوولان نیز در تکاپو برای این  رسیدن به این هدف در تقلایند.