هشدار برای استفاده بی رویه از ضدعفونی کننده‌های الکلی

“دست ها را بشویید”، “ماسک بزنید” و ” ضد عفونی کنید” از جمله عباراتی است که از همان روزهای آغازین اسفند با شیوع کرونا در کشور و شاید هم ماه های قبل از آن برای پیشگیری از ابتلا مکرر به گوش می رسید.

به گزارش روز دوشنبه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اکثر قریب به اتفاق مردم، دست ها را مداوم با صابون می شویند، همه جا ماسک می زنند و به وسایل مشکوک به آلودگی، محلول های ضدعفونی کننده الکلی اسپری می کنند. کار درست هم همین است، دانشمندان با آزمایش ها و مطالعات فراوان تقریبا مطمئن اند که مواد بر پایه الکل ویروس را می کشد.

به مرور زمان در کنار فواید این محافظت ها، ضرر و زیان هایشان هم به کرات خطاب به گروه های آسیب پذیر اطلاع رسانی شد؛ “در پی تماس متعدد پوست دست با آب و صابون، اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با خشکی پوست را فراموش نکنید”، “مراقب استفاده طولانی مدت از ماسک باشید”، “امکان بروز مشکلات پوستی و تنفسی در پی استفاده از محلول های الکی وجود دارد”.

اما به دلایلی که شاید کاربرد آسان یکی از آنها باشد، استقبال مردم از محلول های ضدعفونی کننده الکلی افزایش پیدا کرد که به طبع معایبی هم با خود به همراه دارد؛ طبق یکی از مطالعاتی که توسط پژوهشگران آلمانی منتشر شده،  استفاده از اسپری ها یا دستمال های ضدعفونی کننده روی پوست ممکن است باعث تحریک پوست و چشم شود. اسپری ها و دستمال های ضدعفونی کننده برای تمیز کردن سطوح است، نه افراد یا حیوانات.  

براساس این پژوهش، پتانسیل تحریک کنندگی الکل هایی که معمولاً در داروهای ضد عفونی کننده دست استفاده می شود بسیار کم است. اگر پوست از قبل تحریک شده باشد، به عنوان مثال با شوینده ها یا آب، در استفاده از الکل ها می توانند احساس سوزش کنند، اما واکنش آلرژیک نیست و به پوست آسیب نمی رساند، البته باید توجه داشت در استفاده طولانی مدت و ناصحیح یا به صورت ترکیب با مواد شیمیایی دیگر می توانند ایجاد حساسیت های پوستی و آلرژیک کنند.

سازگاری باکتری های بیماری زا با ضدعفونی کننده های الکلی

از سوی دیگر، این مصرف بی رویه خبر از یک سازگاری عجیب دارد؛ همانطور که در این مطالعه عنوان شده است ضد عفونی کننده های مبتنی بر الکل ده ها سال است که در بهداشت بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرند. اما تاکنون، انواع باکتری ها علائم غلبه بر این عوامل شست و شوی دست را نیز نشان داده اند. باکتری ها در حال مقابله هستند. هر کجا که یک روش را بارها و بارها تکرار کنیم، خواه در بیمارستان باشد یا در خانه یا هر جای دیگر، شما به باکتری ها فرصت می دهید تا خود را سازگار کنند.  

باکتری های قوی تر به دنبال مراقبت های بهداشتی بیشتر!

سویه های جدید تحمل بیشتری نسبت به الکل های موجود در ضد عفونی کننده ها دارند. یک مطالعه جدید که توسط Peter Doherty Institute for Infection and Immunity and Austin Health۲منتشر شده، نشان می دهدکه از سال ۲۰۱۰ سویه های انتروکوکوس فاسیوم، یک باکتری بیماری زای مرتبط با مراقبت های بهداشتی، ظهور کرده اند که ده برابر تحمل بیشتری نسبت به الکل دارند.  

طبق این مطالعه، باکتری های انتروکوک که جزئی طبیعی از باکتری های روده انسان هستند، در بیمارستان ها شیوع بیشتری پیدا می کنند و می توانند باعث عفونت هایی شوند که درمان آنها بسیار مشکل است. یکی از گروه های انتروکوک که ایجاد مشکلات جدی می کند دسته ای از آن هاست که مقاومت کننده به آنتی بیوتیک وانکومایسین هستند.

این باکتری ها به عنوان انتروکوک های مقاوم به ونکومایسین (VRE) شناخته می شوند. خصوصاً برای بیمارانی که تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار می گیرند خطرناک است، زیرا دارو میکروبیوم روده آنها را از بین می برد.  

همچنین در این مقاله آمده است، این پایان بهداشت بیمارستان ها نیست، روش موجود یکی از موثرترین روش های کنترل عفونت است که در سراسر جهان معرفی شده است. اما ما نمی توانیم فقط به ضد عفونی کننده های مبتنی بر الکل اعتماد کنیم و برای مقابله با برخی از باکتری ها، مانند VRE و دیگر باکتری ها به اقدامات و سیاست های تکمیلی نیاز داریم.

برای بیمارستان این رژیم های بهداشتی ضد عفونی، شامل استفاده از ضد عفونی کننده های جایگزین، ممکن است مبتنی بر کلر باشد. همچنین سطح اضافی کنترل عفونت، که فقط به مواد ضد عفونی کننده مبتنی بر الکل وابسته نباشند نیز لازم است. در نتیجه این می تواند یک نگرانی نوظهور باشد : باکتری های مقاوم در برابر الکل.  

محلول های ضدعفونی کننده خانگی؛   باز هم پای رسانه های اجتماعی در میان است!

دانشمندان در این مطالعه در خصوص افزایش تعداد گونه های باکتریایی مقاوم در برابر آلودگی ها بر اثر استفاده بیش از محصولات و ضدعفونی کننده ها نیز هشدار دادند؛ اگرچه این یافته های اولیه هستند، اما در نظر گرفتن معنای باکتری های مقاوم در برابر الکل در محیط های بالینی مهم است. این نگرانی وجود دارد که استفاده بیش از حد ناگهانی در تمیز کردن محصولات و ضدعفونی کننده های دست در طی شیوع همه گیری منجر به افزایش تعداد گونه های باکتریایی مقاوم در برابر میکروبی می شود که با آن روبه رو هستیم.  

همچنین در این مطالعه آمده است، این فشار بیشتر بر سیستم مراقبت های بهداشتی که در حال حاضر درحال مبارزه هستند  وارد می شود و احتمالاً منجر به مرگ بیشتر می شود. علاوه بر این، مشکل می تواند مدت ها پس از پایان همه گیری کنونی ادامه یابد.

بدتر اینکه “متخصصان” اینترنت و رسانه های اجتماعی در مورد ساخت مواد ضدعفونی کننده دست خانگی که ادعا می کنند می توانند ویروس را از بین ببرند، مشاوره می دهند که برای اکثر این محصولات، هیچ مدرک علمی در مورد موثر بودن آنها وجود ندارد. همچنین هیچ گونه اثرات جانبی احتمالی ناشی از استفاده از آنها در نظر گرفته نشده است. آنچه ما می دانیم این است که بسیاری از این محصولات خانگی حاوی موادی مانند الکل هستند که دارای مقدار ضد باکتری در مقادیر مناسب هستند. هر چیزی که ضد باکتری باشد، می تواند مقاومت ضد میکروبی را افزایش دهد.  

ضدعفونی کننده های الکلی DNA را هم نشانه می گیرند!

طبق گفته متخصصان، آسیب به DNA نیز از دیگر مواردی است که پژوهشگران از آن به عنوان عارضه استفاده بی رویه از محلول های ضدعفونی کننده بر پایه الکل، یاد کرده اند؛ نگرانی موجود این است که میکروارگانیسم های بیشتری در نتیجه جهش های ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی موجود در مواد تمیز کننده فروشگاهی و خانگی و محصولات ضدعفونی کننده دست، می توانند مقاوم شوند. بسیاری از این موارد (از جمله فنل ها و پراکسید هیدروژن) پتانسیل آسیب زدن یا تغییر DNA دارند و بعضی اوقات به عنوان عوامل ژنوتوکسیک شناخته می شوند.  

همچنین بر اساس مطالعات، ترکیبات رایج بسیاری از مواد تمیز کننده و ضدعفونی کننده های دست شامل الکل ها، ترکیبات آمونیوم کواترنر، فنل ها، پراکسید هیدروژن، سورفاکتانت ها، کلرید بنزالکونیوم و تریکلوزان است. استفاده از برخی از این ترکیبات قبلاً به افزایش مقاومت ضد میکروبی مرتبط بوده است.  

تلاش ما برای محافظت از خود در برابر COVID-۱۹همچنین ممکن است محیطی ایجاد کند که حتی میکروارگانیسم های مقاوم در برابر ضد میکروب نیز بیشتر ظهور کنند. با توجه به اینکه مقاومت ضد میکروبی در حال حاضر باعث بیش از ۷۰۰هزار مرگ سالانه در سراسر جهان می شود، مهم است که برای جلوگیری از تأثیر بیشتر با احتیاط رفتار کنیم.   

محلول های ضد عفونی کننده هم پروتکل مصرف دارند!

از زمان شروع همه گیری کرونا ویروس، دانشمندان و دولتها در مورد بهترین روشهای بهداشتی برای حافظت از خود به مردم توصیه می کردند. این توصیه باعث افزایش چشمگیر در فروش و استفاده از محصولات تمیز کننده و ضد عفونی کننده دست شده است.  

متأسفانه، این دستورالعمل ها به ندرت با مشاوره در مورد استفاده از آنها با مسئولیت پذیری یا عواقب سوء استفاده از آن ها همراه هستند. اما همانند استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک ها، استفاده بیش از حد از محصولات تمیز کننده و ضد عفونی کننده های دست می تواند منجر به مقاومت ضد میکروبی در باکتری ها شود.

به جای بی اعتبار کردن اثر ضد عفونی کننده های مبتنی بر الکل، مطالعات نشان می دهند که بسیاری از افرادی که از این محصولات استفاده می کنند، برای از بین بردن کامل آثار باکتری ها، دست خود را برای مدت زمان کافی به هم نمی مالند و پروتکل صحیح شست و شوی دست را هنگام استفاده از این ضدعفونی کننده ها انجام نمی دهند در نتیجه کارآمدی آن ها را از بین می برند. مدت زمان مطلوب توصیه شده ۲۰ تا ۳۰ ثانیه است.

با ضدعفونی کننده ها مطابق تجویز دارویی برخورد کنید

در نتیجه اطلاع رسانی صحیح در خصوص نحوه درست مصرف، نگهداری و موارد هشدار در خصوص این مواد باید توسط دولت ها و رسانه ها صورت گیرد. همچنین توجیه افراد به تغییر دیدشان به این مواد ضد عفونی نیز مهم است که باید این مواد را همچون مواد دارویی در نظر بگیرند و هنگام استفاده از ضد عفونی کننده های دستی و مواد تمیز کننده، مطابق تجویز دارویی با آنها رفتار کنند.

افراد باید از رقیق کردن یا ترکیب محصولات از پیش آماده شده با سایر محصولات خودداری کنند و فقط مواد بهداشتی و تمیز کننده خانگی را با استفاده از دستورالعمل های سایت های دولتی یا فروشگاه های معتبر تهیه کنند. مهم ترین مورد آگاهی افراد و مردم در نحوه استفاده از این موارد است که با استفاده از رسانه ها می تواند صورت گیرد.

با توجه به اینکه میزان استفاده از این مواد در پی همه گیری کووید-۱۹ به شدت بالا رفته و مطالعات موجود در خصوص مقاومت باکتری ها و ارگانیسم های مختلف در برابر ضدعفونی کننده های بر پایه الکل بسیار محدود یا در بازه های زمانی کوتاه صورت گرفته است، پیشنهاد می شود بررسی های جامع در اشکال جامع و زمان بندی طولانی در خصوص تغییرات هم فلورهای دست انسان و هم مقاومت احتمالی در باکتری های مختلف مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد و پس از آن نیز به نظر می رسد تحقیقاتی در مورد مواد جایگزین که اثربخشی مناسب را داشته باشند مورد نیاز است.