کشت بافت، راهی برای تولید گیاهان عاری از بیماری

کشت بافت، کشت سلول‌ها، بافت‌ها یا اندام‌های گیاهی در مواد مغذی مخصوص فرموله شده است، در این روش و در شرایط مناسب، یک گیاه کامل می‌تواند از یک سلول واحد تولید شود.

کشت بافت گیاهی بیش از ۳۰ سال است که وجود دارد و به عنوان یک فناوری مهم برای کشورهای در حال توسعه برای تولید گیاهان فاقد هر گونه بیماری، با کیفیت بالا و تولید سریع بسیاری از گیاهان شناخته شده است.

همچنین این روش در زمینه به نژادی کشاورزی برای دستیابی به گونه‌های مقاوم استفاده می‌شود.

روش کشت بافت در چند دهه اخیر به عنوان ابزاری کارآمد برای ریز اِزدیادی، تکثیر، تولید و اصلاح گیاهان در شرایط کنترل‌شده درون شیشه‌ای در مراکز تحقیقاتی سراسر دنیا به کار گرفته شده است.

شهرام سلحشوری، مجری طرح تولید گل محمدی به روش کشت بافت در استان با بیان اینکه اکنون در فاز اول کار خود یعنی تولید بذر و نهال گیاه دارویی هستند، اظهار داشت: گلخانه و آزمایشگاه‌های مورد نیاز  این مرکز در منطقه عباس‌آباد شهر نقنه و در ۹ کیلومتری شهر بروجن واقع است.

وی که دارای دکترای داروسازی است، افزود: فاز سوم کار ما تولید داروهای گیاهی از گیاهان تولید شده است.

سلحشوری، سطح زیر کشت گلخانه خود را ۲ هزار و ۸۰۰ مترمربع عنوان و بیان کرد: گلخانه از نوع “ون‌لو” به طور کامل جدید و مکانیزه با پوشش و دیواره‌های پلی‌کربنات است، چرا که وجه تمایز گلخانه‌های کشت نشا با دیگر گلخانه‌ها همین موضوع است.

کشت بافت روشی برای تولید محصول سالم و باکیفیت است

وی، به چرایی انتخاب روش کشت بافت برای تکثیر گل محمدی اشاره و بیان کرد: گل محمدی مورد استفاده ما از ۹ ژنوتیپ برتر ایران است که توسط مرکز تحقیقات بذر و نهال کشور تهیه و در اختیار ما قرار داده شده است، نهالی که در مرحله کشت بافت رشد کرده از نهال مادری انتخاب شده و همین ویژگی سبب می‌شود که نهال از لحاظ گل و اسانس بهترین کیفیت را داشته باشد.

مجری طرح تولید گل محمدی به روش کشت بافت یادآور شد: همچنین نهالی که از طریق کشت بافت تکثیر می‌شود، برخلاف پاجوش و قلمه، چون در یک محیط عاری از هر گونه باکتری و ویروس پرورش داده می‌شود هیچ‌گونه بیماری و آفت همراه خود ندارد و به طور کامل سالم و بر پایه گیاه مادری که خصوصیات وراثتی خوبی دارد رشد می‌کند یعنی این اطمینان خاطر را به کشاورز می‌دهد که می‌توان از آن محصول بیشتر، بهتر و با کیفیت‌تری برداشت کرد.

مزیت رقابتی بودن گل محمدی ما را به کشت بافت آن سوق داد

وی، با بیان اینکه در حال حاضر، به صورت اختصاصی و در مقیاس بزرگ با ۳۵ نفر اشتغال مستقیم مشغول تولید گل محمدی به روش کشت بافت هستند، خاطر نشان کرد: در بحث گیاهان دارویی به صورت گسترده و خاص تعدادی گیاه بومی کشور مورد توجه قرار گرفته است که یکی از آنها گل‌محمدی است.

سلحشوری، با بیان اینکه گل‌محمدی به دلیل سازگاری خوب با شرایط اقلیمی کشور یک مزیت رقابتی برای ما دارد، تصریح کرد: ایران نخستین و بزرگترین صادر کننده گلاب است ،بدون شک می‌توان گوی سبقت را در تولید اسانس و عصاره گل محمدی نیز از ترکیه و بلغارستان بگیرد، به همین دلیل ما پس از مشورت با رییس و مدیر طرح گیاهان دارویی کشور به سمت گل محمدی سوق داده شدیم.

وی با اشاره به روش کار کشت بافت برای تولید نهال گل محمدی، بیان کرد: برای این کار نیاز به یک آزمایشگاه مجهز است و ما نیز پس از آماده‌سازی این آزمایشگاه کشت بافت گیاه را درون شیشه شروع کردیم.

سلحشوری ادامه داد: پس از گذشت ۱۲ ساب‌کالچر (تحت کشت)گیاه بافت شده به مرحله سازگاری برده و گیاه از پایه مدیا (محیط کشت) وارد پایه بستر خاکی می‌شود.

وی ادامه داد: گیاه به مدت ۲ هفته در مرحله سازگاری یک است و پس از آن به مدت ۲ هفته و با شرایط خیلی خاص وارد محیط گلخانه می‌شود و از آن به بعد تا زمانی که به مرحله چوبی شدن ساقه برسد و امکان رشد در زمین را پیدا کند، در گلدان رشد داده می‌شود.
 

محصول برداشتی از نهال عرضه شده به کشاورز به صورت تضمینی خریداری می‌شود

وی آغاز برنامه‌ریزی، تحقیق و بررسی کار خود را آبان ماه سال ۹۶ عنوان و تصریح کرد: در اردیبهشت ماه سال ۹۷ طرح تجاری کار نهایی و از تیرماه  سال ۹۷ نیز کار در قسمت ساخت و ساز آزمایشگاه آغاز شد.

سلحشوری، شروع کار کشت بافت را آبان‌ماه سال ۹۷ اعلام کرد و گفت: از آن زمان تاکنون هنوز در مرحله کشت بافت و ریز اِزدیادی هستیم، چرا که کشت بافت یک مرحله زمان‌بَر است و به طور تقریبی یک تا یک و نیم (۱.۵)سال زمان نیاز دارد.

وی ادامه داد: اکنون ما در مرحله‌ای هستیم که می‌توانیم با کشاورزان برای فروش نهال گل‌محمدی برای کشت آن در سال زراعی جدید و سپس خرید تضمینی محصول از آنها قرارداد ببندیم.

سلحشوری گفت: چون می‌خواهیم کشاورز نسبت به سرمایه‌گذاری و برگشت سرمایه‌ای که برای خرید نهال از ما انجام می‌دهد، مطمئن باشد به همین دلیل محصول تولیدی آنها را به صورت تضمینی خریداری می‌کنیم.

وی به برنامه شرکت برای خرید و نصب تجهیزات عصاره‌گیری و فرآوری محصول پس از خرید از کشاروزان اشاره کرد و گفت: با این کار ارزش افزوده بعدی را در مرکز خودمان ایجاد می‌کنیم.

وی هزینه ساخت گلخانه و آزمایشگاه را بدون هزینه زمین و امتیازات آن ۴۳ میلیارد ریال عنوان و تصریح کرد: همه این مبلغ آورده شخصی است و از تسهیلات بانکی استفاده نشده است، ولی برای ادامه کار به دلیل افزایش قیمت‌ها، مجبور هستیم از تسهیلات بانکی استفاده کنیم.

سلحشوری، با بیان اینکه برآورد هزینه آنها برای رسیدن به این مرحله ۱۵ میلیارد ریال بوده است، خاطر نشان کرد: بزرگترین ضربه‌ای که در این مسیر به ما وارد شد افزایش قیمتهاست، شاید اگر این اتفاق نمی‌افتاد به راحتی می‌توانستیم تجهیزات فرآوری محصول را نیز خریداری کنیم، ولی متاسفانه هزینه خرید تجهیزات صرف ساخت و ساز شد.

وی، با بیان اینکه در خصوص پروانه به صورت شفاهی با نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و جهاد کشاورزی موافقت شده است، تاکید کرد: تاریخ درخواست پروانه بهره‌برداری ۱۸ آبان ۹۸ است، ولی همچنان پروانه صادر نشده و گرفتار بروکراسی اداری شده است، با این حال کار را شروع کردیم ،چون اگر منتظر پروانه می‌ماندیم بیشتر متضرر می‌شدیم، اکنون برای دریافت پروانه و همچنین فروش نهال نیاز به پروانه داریم، از همین رو در خواست داریم که فرآیند صدور پروانه با سرعت بیشتری طی شود.

آینده کشاورزی و باغبانی با کشت بافت گره خورده است

مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره انجام کشت بافت برای تولید نهال گل‌محمدی در استان گفت: در حال انجام مراحل کار برای صدور مجوز این طرح هستیم، ضمن اینکه این شرکت برنامه توسعه‌ای نیز در آینده دارد.

ابراهیم شیرانی، با بیان اینکه این شرکت نخستین واحد کشت بافت در استان است که کار خود را شروع کرده، تصریح کرد: یک طرح دیگر کشت بافت نیز در مصطفی آباد شهرستان فارسان است، که تسهیلات گرفته و کار ساخت و ساز آن رو به اتمام است، ولی هنوز فعالیت خود را آغاز نکرده است.

وی تاکید کرد: کشت بافت در استان نوپا است و ما تازه وارد این کار شده‌ایم در صورتی که در برخی از استان‌ها پیش از این کار کشت بافت شروع شده بود.

مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: کشت بافت روشی برای تولید نهال سالم، یکسان، عاری از هر گونه ویروس و بیماری از یک سلول یا بافت است.

شیرانی، با بیان اینکه کشت بافت در شرایط آزمایشگاهی و به طور کامل استریل انجام می‌شود، تاکید کرد: گیاهان تولیدی به این روش همه مانند هم و عاری از ویروس و آفت هستند.

وی با بیان اینکه کشت بافت مختص گیاه خاصی نیست و انجام آن بستگی به شرایط تولید و بازار دارد، خاطر نشان کرد: بسته به بازار می‌توان تولید هر گیاهی را به روش کشت بافت انجام داد، اگر گیاه میوه‌ده باشد کمیت، کیفیت و بازار پسندی و اگر گیاه دارویی باشد اسانس و ماده موثره آن مدنظر است.

مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری، با تاکید بر اینکه آینده بخش کشاورزی و باغبانی به دلیل مزایایی مانند تولید انبوه، سالم بودن، تولید در فضای بسته و عاری از ویروس بودن با کشت بافت است، ادامه داد: شاید قیمت نهال تولیدشده به روش کشت متفاوت متفاوت از دیگر روش‌های تولید نهال باشد، ولی مزیت‌های آن در قبال گونه‌های عادی بهتر است.

به گزارش ایرنا، هم‌اکنون ۶۶ هزار بهره بردار در بخش کشاورزی چهارمحال و بختیاری فعال است و سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع محصول کشاورزی در این استان برداشت می‌شود.