تخریب ژئوسایت نمکدان قشم؛ از شایعه تا واقعیت(۱)

به گزارش ایرنا، ژئوپارک جهانی قشم به مساحت ۲ هزار و ۶۰۰ کیلومتر مربع شامل جزیره‌های قشم و هنگام و ۵۰۰ متر مرز حاشیه دریایی این جزایر و خلیج دیرستان است.

این ژئوپارک تنوع عظیمی از چشم اندازهای زمین شناسی در کنار تنوع سایت‌های مختلف را ارائه می‌کند و علاوه بر این، تنوع اکولوژیکی، باستان شناسی و فرهنگی خاصی دارد.

ژئوپارک قشم دارای ۲۷ سایت متنوع و اصلی همچون تنگه چاهکوه، دره ستاره ها و دره تندیس‌هاست و مجاورت آن با جنگل‌های حَرّا واقع در شمال جزیره قشم که دارای پنج عنوان تالاب بین‌المللی، ذخیرگاه زیست کُره، منطقه حفاظت شده، منطقه ویژه دریایی و منطقه ویژه پرندگان است، به ارزش ها و جذابیت های طبیعی ژئوپارک قشم افزوده است.

گنبد نمکی قشم یکی از این ژئوسایت‌هاست. این گنبد به ارتفاع حدود ۲۸۰ متر با قطر قاعده‌ای حدود هفت کیلومتر به دلیل پدیده دیاپیریسم سر برآورده است.

در این گنبد ۱۷ غار نمکی وجود دارد که یکی از آنها طولانی ترین غار دنیاست و نمک‌های داخل غار حدود ۵۷۰ میلیون سال عمر دارند.

همچنین وجود چشمه‌های نمک و سفیدپوش کردن درّه‌ها و زمین‌های اطراف این گنبد چشم‌اندازی زیبا به منطقه داده است.

آغاز ماجرا

در روزها و هفته‌های اخیر ایجاد مزرعه‌های پرورش میگو در نزدیکی این ژئوسایت باعث انعکاس خبرهای مختلفی شد که یک موج خبری به همراه داشت.

خبرهای اولیه حاکی از این امر بود که یکهزار و ۲۰۰ هکتار مزرعه میگو در محدوده غار نمکدان و گنبد نمکی واگذار و این امر باعث شده است که غارها در معرض تخریب قرار بگیرد. امری که منجر به مواجه شدن ژئوپارک قشم با کارت قرمز و اخراج از ژئوپاک جهانی خواهد شد.

در بررسی‌های اولیه از محیط زیست، میراث فرهنگی، سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر نهادهای مسوول مشاهده شد که با سر در گمی آمار مختلفی از فاصله مزرعه‌ها از ژئو سایت  مذکور ارائه می‌شود. در نهایت مشخص شد که محدوده ژئوسایت‌ها به درستی مشخص نیست و همین امر منشا آمار ضد و نقیض در این باره است.

معاون فرهنگی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم در گفتگو با رسانه‌ها مدعی شد که تمام جزیره‌های قشم و هنگام و سواحل آن تا ۵۰۰ متر، قلمرو ژئوپارک قلمداد می‌شود.

مرتضی شیخ‌زاده افزود: بنابراین ساخت و ساز در هر منطقه از قشم باید با مجوز ژئوپارک قشم صورت بگیرد.

ادعایی که به نظر می‌رسد از نظر قضایی نمی تواند مورد استناد قرار گیرد. ضمن اینکه این مدعا نشان از مشخص نبودن محدوه ژئوسایت‌ها دارد. چنان که آمارها در حوزه تعیین حدود ژئوسایت‌ها آشفتگی فراوانی دارد که باعث شده است فاصله‌ها از ۳۰۰ متر تا ۱۵ کیلومتر مطرح شود.

پورتال سازمان منطقه آزاد قشم در روز سه شنبه، هشتم بهمن ماه سال جاری حریم گنبد نمکدان را محدوده ای به وسعت ۳۰۰ کیلومتر شامل ژئوسایت‌های مختلفی همچون غار نمکدان، تنگه چاهکوه، ساحل کارگر و دره تندیس‌ها دانست. امری که به وضوح نشان از تلاش برای گسترده کردن هر چه بیشتر محدوده‌های ژئوسایت‌ها حکایت می‌کند.

این در حالی است که مدیر ژئوپارک قشم پیش از این، در مصاحبه‌های متعدد با ایرنای قشم، وسعت گنبد نمکی را دایره ای به قطر هفت کیلومتر بیان کرده است که تمام چشم‌اندازهای طبیعی از جمله تمام غارها و غیر آن در همین محدوده قرار دارد.

در توضیحات بعدی مشخص شد که برای برخی ژئوسایت‌ها سه حریم وجود دارد. اول حریم اصلی که شامل پدیده طبیعی است. دوم حریم امنیتی و نظارتی است و حریم سوم حریم توسعه‌ای است که در آن امکان ساخت و ساز وجود دارد. اما در باره ژئوسایت نمکدان این مساله صدق نمی کند. لااقل تا کنون این محدوده‌ها مشخص نشده است.

نظر استاندار هرمزگان

استاندار هرمزگان در بازدید از جزیره قشم گفت:  مطالب مطرح شده درباره مزارع میگو نوعی تخریب محسوب می شود که از سوی افراد دارای منافع و یا افراد ناآگاه مطرح می شود.

فریدون همتی افزود: ژئوپارک قشم و طرح پرورش میگو، هر دو اهمیت ویژه ای برای دولت دارد و از آن ها حمایت می شود.

در بررسی میدانی از مزارع میگو معلوم شد که این زمین‌ها به مردم بومی جزیره قشم شامل ۱۹ گروه ۵ تا ۷ نفره برای رونق اشتغال در غرب جزیره با قیمت‌های مصوب در سرزمین اصلی واگذار شده است. به طوری که هر هکتار با قیمت ۴۵۰ هزار ریال به اجاره داده شده است.

این در حالی است که سازمان منطقه آزاد قشم مبلغ اجاره این زمین‌ها را برای هر هکتار حداقل مبلغ ۱۰ میلیون ریال مشخص کرده است. ضمن آنکه برای انجام آن نیز وثیقه های سنگین اخذ می‌شود که با توجه به وضعیت مالی مردم غرب جزیره، تامین آن از سوی مردم ممکن نیست.

وسعت واقعی مزارع میگو چقدر است؟

بررسی ها نشان از آن دارد که برخلاف شایعه های اولیه، کل زمین واگذار شده نه یک هزار و ۲۰۰ بلکه حدود ۷۹۲ هکتار است؛ شامل ۲ سایت به وسعت ۴۹۲ و ۳۰۰ هکتار.

از دو سایت مذکور، مزرعه میگو ۴۹۲ هکتاری بنا به گفته امام جمعه روستای دوستکو ۱۵ کیلومتر با دهانه غار و حدود هشت کیلومتر با حریم ژئوسایت گنبد نمکی فاصله دارد.

محمد قویدل افزود: این سایت ها در اختیار ۱۸ گروه سرمایه‌دار که در اطراف روستاهای غرب جزیره ساکن هستند، قرار گرفته است.

وی ادامه داد: بسیاری از این روستائیان زمین و قایق خود را فروخته‌اند تا بتوانند این مزارع را ایجاد کنند.

امام جمعه روستای دوستکو تصریح کرد: ایجاد این مزارع باعث ایجاد اشتغال و امید در بین مردم بومی شده است.

وی افزود: پیش از این مردم به دلیل کاهش صیادی و گران شدن بنزین در تنگنا قرار گرفته بودند هدایت آن‌ها به سمت پرورش آبزیان می‌تواند نتایج مثبتی در غرب جزیره به همراه داشته باشد.

فرماندار قشم نیز با اعلام اینکه شائبه همپوشانی بخشی از سایت ۳۰۰ هکتاری مزرعه میگو با حریم ژئوسایت گنبد نمکدان وجود دارد، گفت: پس از بازرسی کارشناسان، مقرر شد کار در منطقه‌ای که هنوز بکر باقی مانده آغاز نشود و مطالعات کارشناسی عمیق‌تری صورت گیرد.

در نهایت به نظر می‌رسد مساله تخریب غار نمکدان به واسطه ساخت مزارع میگو شایعه‌ای بود که توسط گروه‌هایی که استاندار هرمزگان آن‌ها را دارای منافع یا ناآگاه خواند، رخ داد. شایعه‌ای که باعث شد بسیاری از رسانه‌ها دانسته یا نادانسته، آلت دست افراد و گروه‌های دارای منافع، با هدف جلوگیری از ساخت نخستین طرح پرورش میگو قرار گیرند. طرحی که مردم بومی جزیره قشم از آن راضی و خوشنود بودند و از آن دفاع می‌کردند؛ این طرح‌ها هم اکنون با وجود فشارهای مختلف، در سایه حمایت قانونی نهادهای دولتی و قضایی و با پشتوانه مردمی همچنان به آبادانی غرب جزیره قشم به فعالیت خود مشغول است.

(ادامه دارد)