توسعه گردشگری از دریچه گنجینه بازی‌های محلی قومس

صنعتی‌شدن و پیدایش فناوری‌های نوین، بسیاری از بازی‌های سنتی را منسوخ کرده و به حاشیه رانده است، گرچه هنوز برخی از این بازی‌ها در شهرهای کوچک و روستاهای استان سمنان رواج دارد و برنامه‌هایی نیز از سوی نهادهای و هیات‌های ورزشی به منظور احیای آنان اجرا می‌شود، اما به طور کلی می‌توان گفت که این بازی‌ها به آهستگی قدم بر تاریکی‌های تاریخ گذاشته و دیگر نقشی در پرکردن اوقات فراغت انسان‌های امروز ندارند.

کشتی کمر به کمر، تپه چلیک، قرشمه بازی، پا دیواری و جو گندم، چند عنوان از همین گنجینه‌های پدربزگ‌ها و مادربزرگ‌های استان سمنان یا دیار قومس است که امروزه اسمشان نیز برای ما غریب و ناآشناست.

ناملایمتی به چنین سنت‌های گرانبها در جوامع دیگر نیز کم و بیش به چشم می‌خورد، این نامهربانی حتی گریبان بازی‌های جدید را گرفته است و در روند تبدیل شدن به بازی‌های جدیدتر گرفتار شده‌اند که ایروبیک، ایروبیک پله، تایبو، اسکیت بورد، اسکی آزاد، غواصی با کپسول هوا، دوچرخه سواری کوهستان و سه‌گانه، از جمله این بازی‌های جدید هستند.

بازی از گذشته‌های دور مورد توجه انسان‌ها بوده است و بر همگان روشن است که کارکردهای بسیاری از جمله پرکردن اوقات فراغت دارند اما توسعه گردشگری از طریق همین بازی‌های گذشته‌گان، مفهوم و کارکرد نوظهوری است که نباید از آن غفلت کرد.

پیش‌بینی شده است که در آینده رشد گردشگری بر انواعی خاص از بسته‌های گردشگری مانند مسافرت‌های مربوط به آفتاب و دریا، مسافرت‌هایی با انگیزه‌های فرهنگی، ورزشی و طبیعی متمرکز خواهد بود و بازی و ورزش و فعالیت‌های تفریحی که به عنوان بخشی از فرهنگ هر منطقه است، گردشگرانی را به منظور بهره‌بردن از مزایای آن به خود جلب می‌کند.

بازی ابزاری برای دگرگونی و رونق اقتصادی استان سمنان  

یکی از پژوهشگران حوزه اجتماعی در این باره می‌گوید: قابلیت‌های بسیاری در بازی‌های بومی محلی نهفته است که توان‌یابی این بازی‌ها، توسعه گردشگری و رونق اقتصادی را به همراه دارد و این امر در استان سمنان به واسطه وجود تنوع بازی‌های ناشی از تنوع اقلیمی نقش پررنگ‌تری دارد.

ابوالفضل محمدخانی در کتاب ۲ جلدی خود با عنوان «بازی‌های محلی استان سمنان» نیز با تحلیل‌ها و داده‌های به دست آمده از پژوهش‌هایش، نوشته است که به ازای هر واحد افزایش یا بهبود در وضعیت بازی‌های بومی و محلی،۶۰ واحد افزایش یا بهبود در گردشگری حاصل می‌شود.

وی در این باره به ایرنا گفت: این داده‌ها خود گواهی بر اهمیت و نقش بی‌بدیل بازی‌های محلی است و خسرانی ناشی از بی‌توجهی به این مقوله جبران ناپذیر.

وی با اشاره به اینکه هر بازی محلی در استان سمنان نمادی از یک باور فرهنگی را در دل خود به امانت دارد، که فراموشی آن صدمات بسیاری را به همراه می‌آورد، بیان کرد: بازی‌های بومی و محلی، نقشی تاثیرگذار در حفظ و بقای خرده‌فرهنگ‌ها، حفظ اصالت فرهنگ‌های بومی و محلی و پیشرفت جوامع دارند.

این نویسنده سمنانی اضافه کرد: توسعه گردشگری و رونق اقتصادی نیز از دیگر مزایای بازی‌های بومی و محلی است که مسوولان و نهادهای مربوطه از این ظرفیت به خوبی استفاده نکرده‌اند. 

محمدخانی تاکید می‌کند که ایران و به ویژه استان سمنان که از تنوع اقلیمی خاصی برخوردار است، دارای انواع بازی‌ها و سرگرمی‌ها بوده که اکنون می‌توان با تبلیغات مناسب و برگزاری مسابقات و جشنواره‌ها از آن‌ها به‌عنوان بستری برای جذب گردشگر استفاده کرد.

وی اضافه کرد: استان پهناور سمنان قابلیت بسیار بالایی در این زمینه دارد و می‌توان با استفاده از این ویژگی، صنعت گردشگری و رونق اقتصادی در این استان را دگرگون کرد.

تمایل انسان‌ امروزی برای آشنایی با سنت‌های گذشتگان

اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشیدن به مردم در مورد انواع بازی‌ها، می‌تواند زمینه‌ساز جذب گردشگر به مناطق مختلف باشد. در مسابقات محلی که در سراسر کشور برگزار می‌شود، هر استان لباس محلی خود را به تن کرده و با معرفی بازی‌های محلی خود، فرهنگ منطقه‌ای دیگر را به گوش هموطنان می‌رساند. 

محمدخانی نیز در ارتباط با این موضوع با بیان اینکه احیای بازی‌های بومی و محلی یکی از موثرترین راه‌های ترویج فرهنگ اصیل استان سمنان است، گفت: این بازی‌ها می‌تواند زمینه‌ای مناسب برای جذب گردشگر فراهم کند، زیرا با گسترش علم و فناوری، افراد بسیاری مایل به دیدن ظرفیت‌های بکر و سنتی هر استان هستند.

وی از پیشرفت فناوری و ورود بازی‌های رایانه‌ای و فراموشی ورزش‌های بومی و سنتی ابراز تاسف کرد و لذت بازی‌های بومی و سنتی بسیار بالاتر و تاثیرگذار تر از بازی‌های رایانه‌ای و مصنوعی خواند.

این پژوهشگر استقبال گرم اقشار مختلف جامعه از برگزاری مسابقات و جشنواره های بازی های بومی، محلی را نشان از علاقه آنان به این ورزش‌ها عنوان و بیان کرد: نسل جوان را باید با سنت‌ها، آداب و رسوم غنی کشورمان آشنا کنیم و با توسعه ورزش‌های محلی، زمینه توسعه منطقه را با جذب گردشگر فراهم‌آوریم.

ضرورت معرفی بازهای در سطح ملی و بین‌المللی

کشورهایی مانند چین، ژاپن و کره تواسنته‌اند با احیای ورزش‌های سنتی خود مانند کونگ‌فو، تکواندو، ووشو و سومو در سطح جهانی علاوه بر انتقال فرهنگ، آداب و رسوم خود، زمینه‌های جذب گردشگران را ایجاد کنند که به تبع آن اقتصاد کشورشان نیز رونق چشمگیری گرفته است. 

مسوولان و مدیران مربوطه در استان سمنان به واسطه وجود بازی‌های جذاب، بکر و مهیج گذشتگان نیز می‌توانند با الگوگیری از این کشورها برخی از این بازی‌ها را احیا کرده و در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کنند تا از این طریق علاقه‌مندان را به این استان بکشانند و اقتصاد مردم را نیز به سطوح بالاتر انتقال دهند.  

محمدخانی نیز از بی رونقی و خالی بودن میدان این بازی‌ها در استان سمنان گله‌مند است و نبود برنامه‌ریزی، نبود آشنایی با نحوه انجام بازی‌ها و بی توجهی رسانه‌ها را از موانع توسعه این بازی‌های بومی معرفی کرد و گفت که مسوولان امر باید با در نظر گرفتن جوانب مثبت و موانع توسعه به انجام برنامه‌ریزی‌های دقیق و کارشناسانه به منظور توسعه بازی‌های مذکور در راستای توسعه صنعت گردشگری و رونق اقتصادی در سطح ملی و بین‌المللی بپردازند.

برنامه‌ریزی، احیا، ترویج و توسعه بازی های بومی و محلی با توجه به عوامل و راهکارهای شناسایی شده متاثر از پژوهش‌های دانشگاهی از جمله راهکارهای برون رفت از چراغ خاموش بازی‌های بومی و محلی است.

ارائه دروس اختیاری در مدارس و دانشگاه‌ها نیز یکی دیگر از مواردی است که مسئولان امر می‌توانند در این راستا به آن توجه داشته باشند.

آگاهی بخشیدن جامعه از  کتاب‌ها و تدوین‌های دایره‌المعارف بازی‌های بومی و محلی استان سمنان که با همکاری و همفکری بزرگان و پیشکسوتان این حوزه انجام شده است، گام موثری در زمینه حل این معضل محسوب می‌شود.

ایجاد دبیرخانه دائمی بازی‌های بومی محلی با همکاری و هماهنگی دستگاه‌های مرتبط مانند اداره کل ورزش و جوانان استان و شهرستان سمنان و همچنین هیات‌ ورزش‌های روستایی و بازی‌های بومی و محلی با هدف انجام فرایندهای آموزشی، اجرایی و ترویج این فرهنگ غنی از جمله مواردی است که می‌توانند به تجدید حیات این گنجینه بی بدیل کمک کنند که عمران و بسط گردشگری منطقه و استان از مهمترین مزایای این امر است.