تحقق صد در صدی توسعه کشت گلخانه‌ای در اصفهان با تدبیر دولت

مساحت اراضی کشاورزی استان اصفهان ۵۶۹ هزار هکتار است و ۱۱ درصد از اشتغال و هفت درصد از تولید ناخالص ملی آن به بخش کشاورزی اختصاص دارد، این استان به عنوان اصلی‌ترین کانون‌های کشاورزی کشور با برخورداری از تجارب در نوع کشت و کار در بسیاری از زمینه‌ها موفق بوده که توسعه گلخانه‌ها در این خطه بویژه در طول فعالیت عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم اثباتی بر این مدعاست، توجه دولت به توسعه کشت گلخانه‌ای طی سال‌های اخیر به مراتب بیش از پیش خود را نشان داد که این امر در استان اصفهان متبلور شد.

کشت گلخانه‌ای به‌عنوان روشی پیشرفته در کشت و کار را می‌توان راهی مطمئن برای رونق کشاورزی بویژه در مناطق کم‌آب در نظر گرفت زیرا  محصولات این نوع کشت برخلاف باور عمومی، کیفیت بالایی دارد و بخوبی می‌تواند جایگزین تولیدات کشت سنتی شود، کنترل آفات و بیماری‌ها، شرایط محیطی مناسب و رسیدگی دقیق‌تر به آن در زمره دلایلی است که این نوع محصولات را با کیفیت بهتر به دست مصرف‌کنندگان می‌رساند.

استان اصفهان پیش از آغاز فعالیت دولت یازدهم، یک هزار و ۷۰ هکتار گلخانه داشت که این رقم اکنون به ۲ هزار و پنجاه هکتار رسیده، بر همین اساس میزان تولیدی که آن زمان کمتر از یک هزار تُن در طول سال بود در این روزها به ۳۰۰ هزار تن افزایش پیدا کرده که حدود یک سوم آن هم به خارج از کشور صادر می‌شود.

بررسی آمار و ارقامی که مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در گفت‌ و گو با ایرنا مطرح می‌کند حاکیست که سال های ۹۶ تا ۹۸ هر ساله حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد به وسعت گلخانه‌های استان افزوده شده و این آهنگ رشد همچنان ادامه دارد.

احمدرضا رییس‌زاده ادامه داد: افزایش تنوع محصولات در این سال ها از جمله دیگر مباحث با اهمیت بوده بطوری که در طول سال انواع محصولات مانند خیار، گوجه، فلفل دلمه‌ای رنگی، بادمجان، توت فرنگی، سبزی برگی و غده‌ای و همچنین گل در این خطه تولید می‌شود.

وی با اشاره به اهمیت توسعه کشت گلخانه‌ای در استان بعنوان یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های وزارتخانه، تحقق آن را منوط به ارائه تسهیلات مورد نیاز بانکی دانست و گفت: تداوم حمایت های مالی از افرادی که قصد تاسیس گلخانه و توسعه این صنعت را دارند، امری ضروی و لازم است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با تاکید بر استمرار آهنگ رشد گلخانه‌ها در استان تصریح کرد: اکنون جایگاه اصفهان از حیث سطح زیر کشت محصولات گلخانه‌ای شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان نسبت به سایر استان‌ها رتبه دوم و سوم کشوری است.

عملکرد قابل قبول اصفهان در توسعه کشت گلخانه‌ای

یک پژوهشگر اصلاح محصولات گلخانه‌ای در اصفهان در گفت و گو با ایرنا، عملکرد این بخش در استان را قابل قبول دانست و خاطرنشان کرد: برای افزایش سطح زیر کشت گلخانه‌ای در اصفهان باید مواردی نظیر ارائه وام‌های کم‌بهره، تامین به موقع نهاده‌های کشاورزی و دیگر مباحث حمایتی به خوبی انجام گیرد.

محمد براتی با اشاره به توانایی تولید نهاده‌های کشاورزی در استان و کشور و کاهش هرچه بیشتر واردات اظهارداشت: برای مثال چهار سال قبل بذر هیبرید گلخانه‌ای صیفی جات به صورت صد درصدی از کشورهای دیگر وارد می‌شد اما شرکت‌های داخلی اکنون توانسته‌اند حدود پنج تا ۱۰ درصد نیاز داخل را تولید کنند.

وی با اشاره به نگاه بیشتر به تولیدکننده داخلی در صنعت کشت گلخانه‌ای طی سال‌های اخیر اضافه کرد: در موضوع سموم و کود شیمیایی میزان تولیدات داخلی در مقایسه با واردات بیشتر شده و این سرعت تولید و نگاه به داخل کشور روز به روز افزایش پیدا می‌کند.

این محقق صنعت کشاورزی تصریح کرد: در سال های اخیر توسعه کشت گلخانه‌ای در کشور و استان به عنوان یکی از اصلی ترین اولویت ها هدفگذاری شده و با توجه به اینکه تامین منابع آبی برای کشت سنتی در جاهای زیادی مقدور نیست این روش توانسته تا حدی در حفظ منابع آبی هم موثر واقع شود.
براتی به لزوم شناسایی مناطق جدید در اصفهان برای توسعه گلخانه‌ها اشاره کرد و ادامه داد: این روزها شهرستان‌هایی مانند دهاقان واقع در جنوب و تیران در غرب اصفهان به نسبت سایر مناطق در این زمینه موفق بودند اما باید کاری کرد که دیگر مناطق استان نیز کشت گلخانه‌ای روز به روز افزایش پیدا کند برای مثال شهرستان میمه واقع در شمال اصفهان می‌تواند در این زمینه عملکرد مناسبی داشته باشد.

ارتقای صادرات لازمه پیشرفت صنعت کشت گلخانه‌ای
وی جذب مشتریان و ایجاد بازارهای جدید و افزایش صادرات موازی با افزایش کشت گلخانه‌ای را ضروری خواند و گفت: فروش به موقع و جلوگیری از ضرر تولیدکننده با تحقق موارد نامبرده خواهد بود.

بنا به گفته کارشناسان کشاورزی و آب، موضوع مهمتری که ما را به استفاده از روش‌های نوین کشاورزی سوق می‌دهد کاهش چشمگیر منابع آبی است، بر همین مبنا در شرایط بحرانی موجود برای مقابله با تنش آبی کشور، توسعه کشت محصولات گلخانه‌ای به‌عنوان جایگزین کشت سنتی به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده منابع آبی، راهی برای برون‌رفت از این چالش جدی خواهد بود.

هم‌اکنون ۵۳.۴ درصد از مساحت این استان درگیر خشکسالی شدید و از نظر پراکنش مکانی ۴.۳ درصد از مساحتش در شرایط نرمال، ۸.۸ درصد خشکسالی خفیف، ۲۴ درصد خشکسالی متوسط، ۱۴ درصد خشکسالی شدید و  ۴۷.۷ درصد خشکسالی بسیار شدید است.

همچنین بر اساس گزارش‌های دیگر،  ۹۸.۱ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی هیدرولوژیک(آب شناسی) و بر اساس این شاخص‌ها ۵.۵ درصد مساحت استان با خشکسالی خفیف، ۳۳.۲ درصد خشکسالی متوسط و ۶ درصد خشکسالی بسیار شدید دست و پنجه نرم می‌کند.

در همین ارتباط، عضو هیات علمی و دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اصفهان می‌گوید: راندمان در مصرف آب و بهبود کیفیت محصولات تولیدی از مهمترین شاخص‌های این نوع کشت به شمار می‌رود و از آنجایی که اصفهان از لحاظ میزان و تنوع محصولات کشاورزی در بین دیگر استان‌ها در جایگاه ممتازی قرار دارد می‌تواند بیش از گذشته در این صنعت وارد عمل شود و تولیدات خود را روز به روز افزایش دهد.

مریم گُل‌آبادی در گفت و گو با ایرنا، کشت گلخانه‌ای را قابل اجرا در تمام طول سال می‌داند و تصریح کرد: این روش به گونه‌ای است که فارغ از وضعیت آب و هوایی در روزهای سرد زمستان و هم در روزهای گرم تابستان قابلیت تولید دارد و گرما و سرما نمی‌تواند آن را دستخوش تغییر دهد و به دیگر سخن و به زبان ساده‌تر، کشت گلخانه‌ای چهار فصل است.

این استاد دانشگاه که خود تولیدکننده محصولات کشاورزی و مدیرعامل شرکت دانش بنیان “نگین بذر دانش” است، اضافه کرد: افزایش گلخانه‌ها نیازمند وام و تسهیلات بانکی است زیرا تاسیس یک گلخانه به سرمایه اولیه بالایی نیاز دارد و برای احداث یک گلخانه به مساحت یک هکتار دست‌کم ۲ تا سه میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز است، البته کسانی که زمین ندارند باید رقم بالایی هم صرف خرید زمین مورد نیاز کنند که بی‌شک برای همه کشاورزان مُیسر نیست.

وی بهبود کیفیت تولید محصولات گلخانه‌ای را مزیتی در مقایسه با دیگر روش‌ها برشمرد و اظهارداشت: درصد بالایی از محصولاتی که به صورت گلخانه‌ای کشت می‌شوند از کیفیت بالاتری برخوردارند زیرا شرایط کنترل تا برداشت بخوبی و بهتر انجام می‌شود و مصرف‌کنندگان با خیال آسوده‌تر از آنها استفاده می‌کنند.

توسعه کشت گلخانه‌ای برای حفظ منابع آبی

به گفته عضو هیات علمی و دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد، اصفهان از جمله استان‌هایی به شمار می‌رود که با کمبود منابع آبی روبه روست و باید از روش‌های جدید و فناوری‌های روز برای کشت و کار استفاده کند در غیر این صورت نمی‌تواند در سال‌های آینده به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی محصولات کشاورزی در کشور مطرح باشد.

وی خاطرنشان کرد: البته پیش از توسعه گلخانه‌ها باید حامل‌های انرژی نظیر گاز را بعنوان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای آنها تامین کرد، بطورکلی مصرف گاز به جای مصرف گازوئیل، راندمان تولید را بالا می‌برد و از لحاظ ایمنی نیز به مراتب بهتر است.
به اعتقاد گل‌آبادی توسعه گلخانه‌ها نیازمند تسهیل در ساز و کار اداری و ارائه تسهیلات کم بهره است و باید روند دریافت تسهیلات را آسان کرد تا افراد بیشتری برای توسعه گلخانه‌ها وارد عمل شوند.

این کارشناس یادآور  شد: تمام مناطق استان قابلیت توسعه احداث گلخانه را ندارد، چراکه کشت گلخانه‌ای نیازمند وجود منابع آبی زیرزمینی با کیفیت بویژه چاه است و در نقاطی که کیفیت آب چندان بالا نیست تا حدودی توسعه گلخانه‌ها موفق نخواهد بود پس از ظرفیت‌های کنونی باید نهایت بهره را برد.

وی در باره تولیدات این صنعت گفت: خیار، گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان و برخی گل‌های تزیینی، بیشترین آمار کشت گلخانه‌ای را در استان و کشور به خود اختصاص داده که بیشترین آن را خیار تشکیل می‌دهد و البته می‌توان تعداد این محصولات مانند توت فرنگای ر بخصوص در زمینه گل‌های زینتی افزایش داد.

بنا به تحقیقات این پژوهشگر، در توسعه گلخانه‌ها باید زمینه را برای احداث گلخانه‌های پیشرفته به جای گلخانه‌های چوبی مهیا کرد زیرا راندمان تولید در گلخانه‌های مدرن و پیشرفته به مراتب خیلی بیشتر از گلخانه‌های سنتی و چوبی است، ارتفاع نه چندان زیاد سقف گلخانه‌های چوبی میزان استفاده از سم را افزایش می‌دهد از همه رو کیفیت محصولات تا حدی پایین می‌آید.

به تاکید کارشناسان تغییر الگوی کشت در ایران و اصفهان با توجه به کمبود آب ضروری است چرا که در کشوری همچون ایران که میزان بارندگی آن یک چهارم و تبخیر آب آن ۲ برابر جهان است باید تمام برنامه‌ریزی ها در زمینه تولید محصولات کشاورزی به صورت همگرا مورد توجه قرار بگیرد.

مقدار بارش‌ها در سرشاخه‌های زاینده‌رود از ابتدای سال آبی جاری(مهر ۹۸) تا ۳۰ فروردین ۹۹ یک‌هزار و ۶۳ میلی‌متر بوده که بارندگی‌ها به نسبت سال قبل ۴۸ و در مقایسه با متوسط بلندمدت ۱۵ درصد کاهش داشته است.این مساله ضرورت تغییر الگوی کشت در بخش کشاورزی اصفهان را برای مدیریت منابع آب و دوام زراعت دو چندان کرده است.

زمین‌های کشاورزی اصفهان حدود ۵۵۰ هزار هکتار را تشکیل می‌دهند که با توجه به محدودیت منابع آب در سال‌های اخیر، ۳۰۰ هزار هکتار آن زیر کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد.

به گفته مسئولان، در سال زراعی جاری تا اکنون حدود ۴۰ هزار هکتار از اراضی اصفهان زیر کشت رفته که شامل ۳۰ هزار هکتار گندم و ۱۰ هزار هکتار جو است، همچنین  ۵۳ میلیون مترمکعب آب تا اکنون به کشاورزان تخصیص یافت.

تدوین اطلس آب، گام نخست برای الگوی کشت بهینه

“سالانه ۴.۶ میلیون تُن محصولات زراعی و ۸۰۰ هزار تن محصولات باغی و گلخانه ای در استان اصفهان تولید می‌شود که ۴۸۹ هزار هکتار از اراضی مربوط به کشت گیاهان زراعی و ۷۹ هزار هکتار مربوط به باغ‌هاست.”