سرطان‌های شایع در مردان ایرانی کدامند؟

مروری بر متون و منابع اطلاعات پزشکی نشان می دهد که در اغلب ممالک دنیا از جمله ایران، فراوانی سرطان در مردان بیشتر از زنان است.  
دکتر سیاوش مرادی روز پنجشنبه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا افزود: از مهم ترین دلایل ارائه شده در توجیه این واقعیت می توان به مواجهه بیشتر مردان با عوامل خطر وابسته به شیوه زندگی نظیر استعمال دخانیات، نوشیدن الکل یا مصرف غذاهای پرچرب و نیز مواجهه با عوامل خطر شغلی اشاره کرد. از طرف دیگر شواهد نشان می دهد بقای پس از ابتلا به سرطان در مردان کمتر از زنان است.

ضرورت غربالگری سرطان معده در گروه های پرخطر
وی ادامه داد: اگرچه در چند دهه اخیر از فراوانی سرطان معده در جهان کاسته شده است، اما این سرطان در شمال و شمال غرب ایران همچنان از فراوانی بالایی برخوردار است. 
این متخصص پزشکی اجتماعی ادامه داد: به عقیده صاحب نظران از مهمترین عوامل خطر سرطان معده در ایران، شیوع بالای عفونت “هلیکوباکتری پیلوری”، مصرف بیش از حد “نمک “در رژیم غذایی و “استعمال دخانیات” است. 
وی افزود: با کنترل عوامل خطر فوق پیشگیری اولیه از رخداد بیماری اتفاق می افتد. نظر به اینکه تشخیص این سرطان در ۸۰ درصد موارد در مراحل پیشرفته بیماری اتفاق می افتد، لزوم طراحی برنامه غربالگری برای افراد پرخطر ضروری به نظر می رسد. 

تغییر سبک زندگی عامل مهم خطر خطر سرطان پروستات 
مرادی با اشاره به اینکه سرطان پروستات رشد بطئی دارد و خیلی دیر علامت دار می شود، افزود: از طرف دیگر درمان سرطان پروستات پرعارضه است. این سرطان در ۶۵ درصد موارد در مردان با سن بالای ۶۵ سال اتفاق می افتد و رخداد آن قبل از ۴۰ سالگی بسیار نادر است. سابقه رخداد سرطان پروستات در افراد نزدیک خانواده به خطر ابتلا به این سرطان در مردان سالمند می افزاید.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، رژیم غذایی حاوی گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، چاقی و استعمال دخانیات از عوامل مهم خطر سرطان پرستات اعلام کرد.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر این سرطان، دومین سرطان شایع در بین مردان ایرانی است، اظهار داشت: در چند دهه گذشته فراوانی سرطان پروستات در کشور بیشتر شده که به عقیده صاحب نظران تشخیص زودرس بیماری ضمن غربالگری سهم قابل توجهی در این افزایش دارد. به عبارت دیگر مبتلایان به این بیماری در حال حاضر نسبت به گذشته زودتر تشخیص داده می شوند، اگرچه نباید از تغییر سبک زندگی به عنوان عامل مهم خطر سرطان پروستات در افزایش مبتلایان در دهه اخیر غافل بود. 
مرادی گفت: با توجه به خطرات جسمی و روانی غربالگری مردان سالمند در خصوص ابتلا به سرطان پروستات، بهتر است غربالگری محدود به مردان بالای ۵۰ سال با خطر متوسط ابتلا به سرطان پرستات شود که انتظار می رود حداقل ۱۰ سال زنده بمانند. در سنین پایین تر ارزیابی تشخیصی می بایست با توجه به سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات طراحی و اجرا شود.

۴۵ سالگی مناسب ترین سن شروع غربالگری سرطان روده بزرگ 
وی تاکید کرد: سرطان روده بزرگ در ۹۰ درصد موارد در افراد بالای ۵۰ سال اتفاق می افتد و در افراد جوان تر می تواند ناشی از بیماری های التهابی روده یا بیماری های ژنتیکی باشد.
مرادی، از عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ به چاقی یا اضافه وزن، فعالیت جسمی ناکافی، رژیم غذایی حاوی گوشت قرمز یا فرآوری شده، استعمال دخانیات، مصرف الکل به میزان زیاد، سن بالا، سابقه فردی ابتلا به توده های خوش خیم روده ای (پولیپ ها) و نیز سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ، برخی بیماری های ژنتیکی نظیر پولیپوز آدنوماتوز و دیابت نوع ۲ اشاره کرد.
وی افزود: بهترین اقدام پیشگیری از سرطان روده بزرگ، شرکت در برنامه های منظم غربالگری است. غربالگری اغلب توده های خوش خیم روده ای را که ممکن است در نهایت مسیر بدخیمی را طی کند، به صورت زودرس کشف می کند.  
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، مناسب ترین سن شروع غربالگری را ۴۵ سالگی اعلام کرد و گفت: برنامه غربالگری را می توان تا سن ۷۵ سالگی به طور منظم ادامه داد. بعد از ۷۵ سالگی بسته به ترجیح هر فرد، امید به زندگی، سلامت کلی و نتایج غربالگری های پیشین، می توان در خصوص تداوم یا عدم تداوم غربالگری تصمیم گیری کرد. همچنین انجام غربالگری پس از ۸۵ سالگی ضرورتی ندارد.
مرادی افزود: برای غربالگری سرطان روده بزرگ هم می توان از آزمایش مدفوع استفاده کرد و هم از شیوه های اندوسکوپی بهره برد. آزمایش مدفوع سالیانه از نظر خون مخفی یا تست DNA مدفوع هر سه سال از جمله شیوه های متداول غربالگری است. از مهمترین شیوه های اندوسکوپی نیز می توان به کولونوسکوپی هر ۱۰ سال، سیگموئیدوسکوپی منعطف هر ۵ سال و نیز کولونوگرافی مبتنی بر سی تی اسکن هر ۵ سال اشاره کرد.
وی ادامه داد: افراد با سابقه فردی یا خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ لازم است قبل از ۴۵ سالگی، با تکرار بیشتر آزمون های تشخیصی و نیز با استفاده از آزمون های تخصصی‌تر مورد غربالگری قرار گیرند.

دخانیات عامل ۸۰ درصد موارد سرطان ریه 
مرادی، استعمال دخانیات را عامل ۸۰ درصد موارد سرطان ریه اعلام کرد و افزود: همچنین مرگ ناشی از سرطان ریه در ۸۰ درصد موارد براثر استعمال دخانیات اتفاق می افتد. 
وی افزود: استعمال دخانیات به مدت طولانی و با تعداد بالا در روز با خطر بیشتر ابتلا همراه است. گاز رادیواکتیو رادون که از خاک و صخره ها ساطع می شود شایعترین علت سرطان ریه در افراد غیرسیگاری است. همچنین مواجهه شغلی با آزبست به خصوص در معادن و مشاغل عایق کاری با خطر سرطان ریه و مزوتلیوم پرده جنب همراه است. آرسنیک موجود در آب آشامیدنی، رادیوتراپی ریه، گازهای خروجی از اگزوز موتورهای دیزلی، آلودگی هوا و عوامل ژنتیکی از دیگر عوامل خطر سرطان ریه بحساب می آیند. 
وی بیان داشت: سرطان ریه در مردان، اگرچه اغلب قابل پیشگیری نیست، اما با پرهیز از استعمال دخانیات و نیز خودداری از حضور در اماکن آلوده به دود سیگار می توان تا حدی از ابتلا به آن خودداری کرد. 
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران افزود: برای افراد سیگاری یا دارای سابقه استعمال دخانیات با سن ۵۵ تا ۷۴ سال و وضعیت مناسب سلامتی انجام غربالگری با  سی تی اسکن با دوز پایین توصیه می شود. لازم به ذکر است موثرترین اقدام پیشگیری از سرطان ریه، ترک سیگار است.

وی از مهم ترین مداخلات پیشگیرانه از سرطان در مردان می توان به شرکت افراد پرخطر در برنامه های غربالگری به ویژه برای تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ و ریه، تحرک جسمی کافی، مصرف کمتر غذاهای حاوی چربی های اشباع شده و الکل، استفاده منظم از سبزیجات و میوه جات تازه، وزن مناسب، محافظت از پوست در برابر تابش مستقیم آفتاب و ترک استعمال دخانیات و یا دوری گزینی از افراد سیگاری اشاره کرد.
مرادی ادامه داد: از علائم مهم سرطان که اغلب توسط مردان نادیده انگاشته می شوند می توان به خون در مدفوع (از علائم مهم سرطان روده بزرگ)، مشکل دفع ادرار یا تکرر ادرار (از علائم مهم سرطان پروستات)، توده یا تورم بیضه، زخم مقاوم به درمان آلت تناسلی، خون در ادرار (از علائم مهم سرطان های سیستم ادراری و نیز سرطان های متاستاتیک مثلا با منشاء کبدی)، مشکل در بلع (از علائم سرطان ناحیه حلق و مری)، زخم های دهانی مقاوم به درمان، سرفه مزمن (از علائم مهم سرطان ریه و حلق)، درد معده و تهوع (از علائم مهم سرطان های با منشاء گوارشی و یا متاستاتیک از سایر ارگان های بدن)، تغییرات مزمن و مقاوم به درمان پوستی و نیز خستگی و کاهش وزن غیرقابل توجیه به عنوان علائم غیر اختصاصی بسیاری از سرطان ها اشاره کرد.

۲۵ تا ۳۱ خرداد ماه مطابق با ۱۵ تا ۲۱ ژوئن هفته جهانی سلامت مردان نام‌گذاری شده که فرصت مناسبی برای افزایش آگاهی آنان نسبت به بیماری ها است.