درس‌هایی از فراز و فرودهای اپیدمی کرونا

حدود چهار ماه است که جامعه جهانی درگیر بیماری جدید است که از کشور چین شروع شد و به سرعت همه کره زمین را درنوردید. این ویروس با جرمی حدود ۰.۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۵ گرم قدرت طبیعت را به رخ انسان مغرور کشید تا نشان دهد بشر با تمامی توانایی های علمی و فناوری خود هنوز بسیار آسیب پذیر و ضعیف است.

گذشته از فرضیات ثابت نشده ای مانند بیوتروریستی بودن اپیدمی، دستکاری انسانی، جنگ تجاری و سرد کشورها و مانند اینها واقعیت آن است که رویکرد کشورها در برخورد و مقابله با این اپیدمی حاد پیشرونده تهدید کننده، تجارب تلخ و شیرینی را به جای گذاشته است. از این تجارب درس هایی را برای حال و آینده می توان آموخت تا جامعه کمتر از اتفاقات و وقایع مشابه آسیب ببیند.

حمید سوری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و استاد اپیدمیولوژی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا اظهار داشت: کسب تجربیات خام از وقایع روزمره قطعا برای حل مشکلات پیچیده ای مانند اپیدمی کرونا کافی نیست و مدیریت علمی بحران کرونا بدون مشارکت فعال متخصصان این حوزه ممکن نخواهد بود.

وی ادامه داد: متاسفانه در خبرها شاهدیم که گاهی افرادی که تخصص و درک درستی از این بحران ندارد، اصول قطعی علمی مقابله با کرونا را زیر سوال می برند و حتی متخصصان رشته های غیرمرتبط اظهارنظرهای غیرموثق و غیرعلمی می کنند که برای کنترل اپیدمی بسیار خطرناک است.

این استاد اپیدمیولوژی بیان داشت: عدم شدت عمل کافی در اعمال مقررات و رعایت موازین محافظتی و همچنین عادی جلوه دادن اوضاع و ارائه توصیه های سطحی از سوی برخی افراد غیرکارشناس مانع کنترل بیماری خواهد شد.

وی ادامه داد: تحلیل مردم عادی از اوضاع اپیدمی محدود به فضای پیرامون شان است و پراکندگی موارد بستری و مرگ کرونا که عمدتا دور از چشمشان رخ می دهد، نمی تواند تهدید جدی اپیدمی کرونا را به آنها نشان دهد؛ بنابراین اعمال مقررات شدید محافظتی مانند آنچه در کشورهای موفق در کنترل اپیدمی انجام دادند، بسیار ضروری است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه در اپیدمی کووید ۱۹ دو موضوع پیشگیری از تعداد موارد فوتی و موارد شدید یا بستری حداقل تا زمانی که هنوز موفق به کشف واکسن نشده ایم باید در اولویت برنامه های پیشگیری قرار گیرد، افزود: برای دستیابی به این هدف، شناسایی و محافظت کافی از گروه های پرخطر یک ضرورت جدی است.

سیاستگذاری مدونی برای تهیه مستندات بومی کرونا تدوین شود

سوری تاکید کرد: به رغم ظرفیت‌های بسیار خوب علمی و وجود مراکز تحقیقاتی در حوزه سلامت و موفقیت های نسبی، هنوز نقشه راه سیاستگذاری مدون برای تهیه مستندات بومی اپیدمی کرونا و پرهیز از موازی کاری ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: تحقیقاتی که در کشور انجام می شود، به صورت پراکنده و اغلب بر اساس علایق شخصی محققان انجام می شود. وظایف مراکز تحقیقاتی و معاونت های تحقیقات و فناوری دانشگاه های علوم پزشکی در این زمینه بسیار حساس است تا نقشه سیاستگذاری تحقیقاتی را تهیه و برای اجرایی شدن آن تلاش کنند.

سوری بیان داشت: تحلیل موارد ابتلا طی چهار ماه گذشته در کشور نشان می دهد که به رغم شباهت هایی که الگوی اپیدمی ایرانی ها با سایر کشورها دارد، تفاوت هایی هم مشاهده می شود که باید در برنامه ها و سیاست ها به آنها توجه جدی شود.

وی ادامه داد: برای مثال ارزش تب سنجی به عنوان پیش آگهی بیماری در ایرانیان بسیار کمتر از مبتلایان در چین است یا برعکس در حالی که کاهش غلظت اکسیژن در خون تنها در ۱۴ درصد چینی ها قبل از بروز علائم بالینی و تست ها دیده می شد، این میزان در حدود ۶۰ درصد ایرانی ها مشاهده می شود.

سوری گفت: در این بین همچنین برخی رسانه های جمعی گاها در خبررسانی صحیح اپیدمی نسبت به مجموعه های مجازی بی شناسنامه که نه تنها کمک کننده نیستند بلکه با انتشار خبرهای دروغ و غیرعلمی باعث تشویش افکار عمومی شده اند، چندان موفق نبوده اند.

ضرورت تجدیدنظر در برنامه‌های آموزشی رشته اپیدمیولوژی

وی افزود: نیاز به تجدیدنظر جدی در برنامه آموزش تحصیلات تکمیلی رشته اپیدمیولوژی برای توانمند کردن فارغ التحصیلان جهت پاسخگویی به مشکلاتی مانند این اپیدمی که کشور ما به واسطه موقعیت پیچیده ژئوبیولوژیک و تنوع اپیدمیولوژی بیماری ها با آن روبرو است، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

سوری گفت: هرچند چندین سال از عمر رشته اپیدمیولوژی در کشور می گذرد و اولین فارغ التحصیلان دانشگاه های خارج از کشور بیش از سه دهه است که به کشور باز گشته اند اما هنوز در ساختار وزارت بهداشت ردیف سازمانی تعریف شده کافی برای این رشته وجود ندارد.

وی ادامه داد: تعداد فارغ التحصیلان این رشته در سه دهه گذشته روند افزایش نسبتا خوبی داشته ولی در اغلب موارد استفاده مطلوبی از تخصص این افراد نمی شود و بیشتر آنان در مراکز تحقیقاتی به مقاله نویسی و متدولوژی تحقیق مشغول هستند.

سوری افزود: با توجه به جوان بودن نسبی رشته تعداد اساتید با سابقه این رشته به تعداد انگشتان دو دست هم نمی رسد.

رسیدن به ایمنی گله‌ای برای جامعه خطرناک است

وی افزود: رویکرد رسیدن به ایمنی گله ای یا اجتماعی چه به زبان بیاید و چه نیاید، برای جامعه خطرناک است و قربانیان زیاد و هزینه بسیاری را تحمیل می کند. هنر کشورها این است که هر چه زودتر این ساختمان درحال اشتعال اپیدمی را با کمترین خسارت ممکن خاموش کنند،‌ اینکه بگذاریم تا زمانی که ماده قابل سوختن وجود دارد ساختمان همچنان بسوزد، هنر نیست. رویکرد اپیدمی گله ای دقیقا همین کار را می کند که قطعا دور از عقل و شان علمی است.

سوری افزود: اولین مورد اپیدمی در اوایل اسفندماه ۱۳۹۸ در کشور گزارش شد و به رغم خبرهایی مبنی بر وخامت مشکل، به نظر می رسد بزرگی مساله درست ارزیابی نشد البته هدف از نقد این رفتارها نیز قطعا نادیده گرفتن تلاش های صادقانه مسوولان دلسوز مردم به خصوص ناسپاسی از زحمات کارکنان بهداشتی درمانی کشور که جان برکف و با تقدیم عزیزانی زندگی خود را وقف مردم کردند، نیست.

سوری افزود: رفتار و کارنامه مدیریتی کشور ما در این اپیدمی را می توان از منظرهای مختلف ارزیابی کرد؛ نمونه های زیادی وجود دارد که نشان دهنده توفیق نسبی ما در مقایسه با بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان است.