آیا افزایش مالیات بر محصولات دخانی، تاثیری بر بهبود سلامت جامعه دارد؟

با این همه، هنوز مصرف دخانیات یک مشکل جدی سلامتی است که زندگی سالم انسان ها را در سراسر کره خاکی از جمله ایران تهدید می کند.

طبق برآورد موسسه معتبر ارزشیابی و اندازه های سلامت، در حالی که مصرف دخانیات در سال ۲۰۰۷ میلادی، ششمین عامل خطر برای مرگ زودرس و ناتوانی ایرانیان بوده، در سال ۲۰۱۷ با افزایشی چشمگیر به رتبه پنجم رسید که بسیار نگران کننده است.

طبق برآورد همین موسسه در حالی که در سال ۲۰۱۷ بیش از یک چهارم همه مرگ ها در همه سنین و هر دو جنس در ایران به دلیل بیماری های عروقی قلب رخ داده، نزدیک به ۲۰ درصد این مرگ ها را می توان فقط به دخانیات نسبت داد. سهم سیگار در بروز موارد سرطان ریه حدود ۵۷ درصد و در مورد بیماری های مزمن تنفسی حدود ۴۱ درصد است. این میزان ها در ابعاد جهانی نیز با اندکی تفاوت، نشان دهنده همین اعداد است.

با لحظه ای درنگ می توان دریافت که مشکل سلامت ناشی از مصرف دخانیات در همه دنیا از جمله در ایران بسیار جدی است و کشور ها باید به طور جدی به کنترل آن بیاندیشند. به همین دلیل سازمان جهانی سلامت (WHO) در سال ۲۰۰۸، شش مداخله اصلی برای کنترل دخانیات موسوم به MPOWER را پیشنهاد کرد. هدف از به کارگیری MPOWER، کاهش تقاضای محصولات دخانی در سطح کشورهاست و مشتمل بر شش راهکار مداخله ای اساسی از جمله اعمال مالیات بر دخانیات است.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که معیار های مربوط به قیمت و مالیات، ابزارهای مهمی برای کاهش مصرف دخانیات هستند و باید سیاست های قیمت گذاری و مالیاتی برروی محصولات دخانی وضع شوند تا با تکیه بر آن ها بتوان به هدف های سلامت در رابطه با مصرف دخانیات رسید.

افزایش قیمت سیگار و سایر محصولات دخانی از طریق افزایش مالیات وضع شده، مهم ترین راه منفرد برای کاهش مصرف و تشویق مصرف کنندگان به ترک است.

با افزایش قیمت سیگار، افراد کم‌تری سیگار می کشند، افرادی که به مصرف ادامه می دهند، کم‌تر مصرف می کنند، ترک کرده ها کم‌تر احتمال دارد که دوباره شروع به مصرف کنند و کم‌تر پیش می آید که افراد کم سن و سال شروع به مصرف سیگار کنند.

در عین حال سیاست های افزایش مالیات عموماً برای مردم قابل پذیرش بوده و حتی مورد حمایت بسیاری از مصرف کنندگان هم هستند چون اغلب افراد می دانند که مصرف دخانیات خطرناک است.

مشخص شده که در کشورها با درآمد بالا مانند کشورهای توسعه یافته، ۱۰ درصد افزایش قیمت همراه با ۴ درصد کاهش مصرف بوده و برآورد می شود که میزان این کاهش مصرف در کشورهای در حال توسعه با درآمد متوسط و پایین، بیشتر هم هست.

مالیات سیگار با ایجاد افزایش قیمت، در پیشگیری از مصرف سیگار در بین نوجوانان و فقرا و تشویق آنان به ترک هم موثر است چرا که خرید سیگار را برای آن ها دشوار تر می کند. در نتیجه این افراد می توانند پولی را که صرف سیگار می کردند، به مصرف کالاهای اساسی تأمین کننده سلامت مثل میوه، سبزی و غذاهای مفید برسانند.

در نهایت هم به دلیل کاهش شانس ابتلا به بیماری، درآمد خانواده ها کم تر صرف هزینه های مرتبط با بیماری ها می شود که به سرو سامان دادن به وضع اقتصادی خانواده کمک خواهد کرد.

همین قاعده در سطح ملی هم صادق است چرا که دولت با دریافت مالیات، به درآمدهای خود اضافه کرده و از هزینه های مربوط به خدمات تشخیصی و درمانی کم می کند. در عین حال، باز توزیع درآمد حاصل شده از مالیات دخانیات می تواند صرف اقدامات پیشگیرانه سلامت یا خدمات عمومی شود که نهایتاً به ارتقای سطح سلامت و کیفیت زندگی افراد در سطح جامعه خواهد انجامید.

۶ تا ۱۲ خرداد ماه به عنوان هفته ملی بدون دخانیات نامگذاری شده است.