مردان به اندازه زنان در بروز ناباروری سهم دارند

براساس آمارهایی که به‌تازگی از رشد جمعیت منتشر شده است، نرخ رشد جمعیت در سال گذشته به زیر یک درصد رسیده است. این آمار نگران‌کننده ضرورت اهتمام بیشتر به تحقق سیاست‌های جمعیتی را برجسته می‌کند. یکی از اقداماتی که می‌تواند در دست‌یابی به راهبردهای جمعیتی مؤثر باشد، توجه ویژه به زوج‌های نابارور، آگاهی‌رسانی و حمایت از آنها است. ناباروری با علل مردانه سهمی برابر با علل زنانه دارد و در تشخیص و درمان ناباروری باید به مردان نیز به اندازه زنان توجه شود.

به گزارش روز دوشنبه روابط عمومی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، دکتر ناصر امیرجنتی، متخصص اورولوژی بیان داشت: بنابراین، زن و شوهر از ابتدای مسیر تشخیص و درمان ناباروری باید در کنار هم بررسی شوند. حتی اگر علت خاصی در زن تشخیص داده شود، باز هم بررسی وضعیت مرد ضروری است، چون ممکن است هر دو طرف مشکل داشته باشند.

جنتی، علل مردانه ناباروری را یک طیف از علل شدید تا خفیف توصیف کرد و توضیح داد: یک سر طیف، یعنی جدی‌ترین علت ناباروری، آزواسپرمی قرار دارد. آزواسپرمی به وضعیتی گفته می‌شود که در آزمایش اسپرم هیچ اسپرمی یافت نشود. حدود یک درصد مردان به آزواسپرمی مبتلا هستند و حدود ۱۰ درصد از مردان نابارور مشکل آزواسپرمی دارند.

وی خاطرنشان کرد: آزواسپرمی هیچ علامتی ندارد. به این معنی که مرد به لحاظ ظاهر، فیزیولوژی و عملکرد جنسی کاملاً نرمال است. مردان آزواسپرم نباید ناامید باشند، زیرا در اغلب موارد آزواسپرمی درمان می‌شود، البته نه با درمان‌های ساده، بلکه با روش‌های کمک‌باروری.

جنتی افزود: مشکلاتی مانند تعداد کم اسپرم، کم‌تحرکی اسپرم و مورفولوژی یا شکل غیرنرمال اسپرم، علل خفیف‌تر ناباروری مردان است. به هر حال، یافتن علت ناباروری مهم‌ترین بخش کار است و نباید یک‌راست به سراغ آی وی اف برویم. ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد یا مثلاً در بررسی سوابق پزشکی متوجه شویم که فرد داروی خاصی مصرف می‌کند، مانند برخی داروهای روانپزشکی یا فشار خون که در انزال اختلال ایجاد می‌کنند.

مدیر گروه مردان کلینیک ناباروری ابن‌سینا درباره شاخص DFI یا شکست کروموزومی اسپرم توضیح داد: آزمایش اسپرم وگرام در روند تشخیص ناباروری همانند نوار قلب برای متخصصان قلب و عروق است. یعنی لازم است یک آزمایش اسپرم دقیق و قابل اعتماد در اختیار داشته باشیم.

جنتی گفت: در دهه‌های گذشته نمونه اسپرموگرام به‌صورت چشمی زیر میکروسکوپ و توسط تکنیسین آزمایشگاه بررسی می‌شد و فقط شاخص‌های معمول مانند تعداد، تحرک و مورفولوژی و برخی شاخص‌های ماکروسکوپی مثل ویسکوزیته و PH ارزیابی می‌شد. اما امروز با پیشرفت در این حوزه، از تست‌هایی استفاده می‌شود که وابسته به فرد نیستند و با استفاده از این کیت‌های تشخیصی ساختار مولکولی اسپرم قابل ارزیابی است.

وی ادامه داد: یکی از شاخص‌های مولکولی که با متد جدید ارزیابی می‌شود، DFI یا شکست کروموزومی اسپرم است. یعنی اسپرم‌هایی را که در ژنتیک و بلوغ کروماتین دچار اختلال هستند، شناسایی کنیم. البته اینکه درصدی از اسپرم، یعنی حدود ۱۵ درصد از اسپرم‌ها دچار چنین اختلالی باشد، طبیعی است. علت افزایش شکست کروموزومی اسپرم متنوع است. یعنی هر دلیلی که باعث کاهش قدرت باروری می‌شود، مانند واریکوسل، قرار گرفتن در معرض حرارت یا امواج مضر و استرس، می‌تواند باعث بالارفتن DFI شود.

جنتی درباره کاربرد این تست در درمان ناباروری گفت: در مواردی که آزمایش‌های روتین نرمال است، علت خاصی یافت نمی‌شود و آی وی اف هم نتیجه‌بخش نیست، این تست را درخواست می‌کنیم. همچنین، در سقط مکرر شاخص DFI بررسی می‌شود، زیرا ممکن است علت سقط مکرر بالا بودن این شاخص باشد. البته، این تست برای همه درخواست نمی‌شود. حتی در مراکز پیشرفته نیز این تست فقط در موارد خاص و با تشخیص پزشک درخواست می‌شود.

وی افزود: اگر شاخص DFI بین ۱۵ تا ۳۰ باشد، آن را مرزی یا بردرلاین در نظر می‌گیریم و اگر بالای ۳۰ باشد، اختلال محسوب می‌شود. نکته مهم این است که اگر DFI دچار اختلال بود، جای نگرانی نیست، زیرا معمولاً به درمان دارویی و در کنار آن، توصیه‌های پزشکی، به‌خوبی پاسخ می‌دهد و ۲ ماه بعد دوباره این تست را درخواست می‌کنیم تا تغییرات را بررسی کنیم.

عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا واریکوسل را شایع‌ترین علت قابل تشخیص ناباروری مردان دانست و توضیح داد: درمان واریکوسل عمل جراحی است، اما همه موارد واریکوسل نیاز به جراحی ندارد. اگر فرد نابارور باشد، آزمایش اسپرم او نرمال نباشد و شرایط خانم هم در ماه‌های آتی ثبات داشته باشد، جراحی واریکوسل را انجام می‌دهیم. البته، اگر نوجوانان با علائمی مثل درد مراجعه کنند و واریکوسل را تشخیص دهیم، بهتر است برای جلوگیری از آتروفی بیضه‌ها و ناباروری در آینده، در همان سنین جراحی واریکوسل انجام شود.

وی ادامه داد: جراحی واریکوسل اگر به‌صورت غیرمیکروسکوپی انجام شود، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد احتمال عود دارد، به‌ویژه اگر شدید باشد. اما اگر به‌صورت میکروسکوپی انجام شود، احتمال عود بسیار کم است. ما در مرکز ابن‌سینا از پیشرفته‌ترین میکروسکوپ جراحی استفاده می‌کنیم و تاکنون هیچ مورد عود نداشته‌ایم. براساس مطالعات و پژوهش‌ها، احتمال آتروفی و هیدروسل نیز در میکروسرجری زیر ۵ درصد است.