دغدغه‌های کهنه گریبان صنایع دستی را رها نکرده است

جشنواره صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر به عنوان جوان ترین رویداد خانواده فجر تلاش دارد بستری برای تجلی جلوه درهم‌تنیده هنر و صنعت ایجاد کند تا با پیوند فرهنگ و پیشه تکیه زده بر تاریخ این مرز و بوم ضمن احیای هنرهای سنتی، فضایی برای توسعه و هویت بخشی هنرهای سنتی همچون همچون تذهیب، معرق چوب، ورنی‌بافی، گلیم‌بافی، خراطی چوب، زیورالات سنتی، سفال و سرامیک، نقاشی روی استخوان و سوزن‌دوزی با دعوت از هنرمندان و استعدادهای جوان ایجاد کند.

از همان دوره نخست فلسفه برگزاری جشنواره فجر صنایع دستی و هنرهای سنتی به دست آوردن فرصتی برای بازبینی و شناخت فرصت ها و آسیب های این حوزه عنوان شد تا اهداف همچون فرهنگ‌سازی و آشناسازی با هنرهای سنتی و صنایع دستی و پرداختن به امور زیبایی‌شناسی و اقتصادی محقق شود.

حال در پایان اختتامیه چهارمین دوره این رویداد به دنبال این پرسش هستیم تا دریابیم دغدغه های صنایع دستی و صنعتگران همچون فرهنگ‌سازی، آشناسازی، ایجاد چرخه اقتصاد، کیفیت آثار، دستمزد و بیمه درمانی صنعتگران هنرمند، آموزش، و مدیریت صحیح که از سالیان  گذشته گریبان آن را فشرده است با گذشت چهار دوره از برگزاری آن در چه مرحله ای به سر می برد.

علی نعیمایی هنرمند زری‌بافی که به همراه روح الله دهقان به صورت مشترک دیپلم افتخار چهارمین دوره جشنواره صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر را دریافت کردند در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: اثر زری بافی که در این رویداد ارائه شد به صورت پشت و رو با طلا و ابریشم بافته شده است که از نظر تکنیکی حدود ۳۰۰ سال است در ایران منسوخ شده بود و توانستیم دوباره آن را احیا کنیم و تمام زرباف هایی که در ایران دوخته می شود یک طرف آن قابل استفاده و رویت است و پشت پارچه زیبا نیست.

۲ اثر زری بافی با ترکیب رنگ نارنجی- مشکی و نقره ای- مشکی به همراه ۲ مخمل برجسته با طرح های گل خطایی و  برگرفته از مینیاتور هنرمند رضا عباسی دوره صفوی است.

حامیان ضعیف، زربافی نحیف

وی مخاطب این هنر را در گذشته پادشاهان عنوان کرد و گفت: هرچند در گذشته این پارچه ها کاربردی بودند ولی حمایت پادشاهان همچون شاه عباس در شکوفایی این هنر نقش زیادی داشت و حتی در قبل از انقلاب در بخش دولتی کشور ۹۰ پرسنل زری باف فعالیت داشتند و آثار فاخری را تولید کردند ولی اکنون به ۴ نفر کاهش پیدا کرده و تجربه نشان داده است هر وقت حامیان ضعیف شدند زربافی هم نحیف شده است.

نعیمایی مهمترین ویژگی این رویداد را شکل‌گیری حلقه ارتباطی بین مردم و هنرمندان عنوان کرد و گفت: حضور رسانه ها و شناسایی این هنر به جامعه در این رویدادها برای احیاء و  توسعه هنرهای سنتی موثر است و امسال برگزاری این نمایشگاه در موزه ملی سبب شد این گفت وگو میان مردم و هنرمندان شکل بگیرد.

وی با اشاره به آسیب های حوزه زری بافی در کشور گفت: زری بافی هنر عمومی در کشور نیست که برای مثال در هر خانه می توان آثاری سرامیک یافت اما شاید در کل کشور ۵۰ نفر، اثر زرباف در خانه خود نداشته باشند و همین امر سبب شده است که عرضه و تقاضا با یکدیگر متناسب نباشند.

این هنرمند زری باف با انتقاد از نقش رسانه ها در شناسایی مجدد این هنر افزود: در مجموع افراد کمی در این حوزه فعال هستند. افرادی که این هنر را می شناسند بودجه کافی برای خرید و سفارش ندارند و افرادی که از نظر مالی مشکل خرید ندارند این هنر را نمی شناسند.

وی گفت: ما در نقطه اول ایستادیم و فقط تولید آثار و پروژه های پژوهشی را دنبال می کنیم و این چرخه دیگر جلوتر نمی رود و به اقتصاد تبدیل نمی شود که به نظر من با فرهنگ سازی کاربردی کردن پارچه های زری بافی در لباس های عروس و تکه های پارچه می‌تواند در کنار تاثیر بصری زیبایی بر نسل های آینده حافظ میراث معنوی و مادی کشور باشد و در راستای رسالت فرهنگی نیز حرکت کند.

مسلم زارع  برگزیده چهارمین دوره این جشنواره که امسال سومین حضور خود را تجربه می کند به ایرنا گفت: دو اثر در این رویداد داشتم یکی معرق ظریف نگاره که شعر با ترکیب چلیپا و خط نستعلیق است و دیگری اثری با خط ثلث که روی فلز برنج و چوب عناب کار شده است.
وی در تشریح نقش جشنواره ها در بهبود سطح کیفی آثار گفت: این جشنواره‌ها به دلیل وجود ذات رقابت می تواند در ارتقاء سطح هنرمندان موثر باشد ولی نباید فراموش کرد که آموزش در این حوزه ضروری است تا استانداردها بتواند دارای اعتبار شود.

هنرهای سنتی را وارد حراج کنند

زارع با اشاره به مشکلات فروش هنرهای سنتی گفت: این آثار به دلیل پروسه طولانی و سخت تولید معمولا قیمت گذاری بالایی را شامل می شود که متاسفانه به دلیل نبود فرهنگسازی صحیح امکان فروش را برای ما دشوار کرده است که باید مسئولان بستر حضور در حراج های هنری را مهیا کنند.

این هنرمند معرق کار با تشریح تفاوت صنایع دستی و هنرهای سنتی گفت: صنایع دستی به محصولاتی گفته می شود که عمدتا با دست و مواد اولیه بومی برای بازار مصرفی تولید می شوند ولی هنرهای سنتی به آثاری گفته می شود که علاوه بر خصوصیات صنایع دستی، آثاری تک و منحصر به فرد هستند، ۲ اثر یک هنرمند هیچگاه شبیه به هم نیستند ولی معمولا بین آنها تفاوتی قائل نمی شوند. قرار ندادن تمایز به کسانی که کارهای نفیس اجرا می کنند لطمه می زند.

وی افزود: برگزیده شدن در این جشنواره همزمان با جشن انقلاب ارزشی دو چندان به خود گرفته است .جوانان برگزیده در این رویداد می توانند از فرصت های شغلی بهتری بهره مند شوند اگرچه متاسفانه به هنرهای سنتی ارزش زیادی داده نمی شود.

رقابت سالم استعدادها را کشف می کند

محسن صلصالی که با اثری برنجی با طرح صفوی برگزیده چهارمین دوره این رویداد شده است به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: نوآوری و ترکیب بندی خاص این اثر مورد توجه قرار گرفت که این همان ویژگی قابل ستایش جشنواره فجر است که آثار فاخر مورد توجه قرار می گیرند و انگیزه شرکت کنندگان را افزایش می دهد. رقابت سالم خود موجب شکوفایی و کشف استعداد می شود.

این هنرمند جوان با اشاره به مشکلات هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی گفت: افراد در این عرصه خیلی زود فرسوده و به انواع بیماری های جسمی گرفتار می شوند. بسیار جای تعجب و تاسف است که ابتدایی ترین حقوق این هنرمندان مانند بیمه به آنها تعلق نمی گیرد اما غم بزرگتر برای ما نحوه ورود به بازار فروش خصوصا بازار بین المللی است. 

هزینه تبلیغات و شرکت در نمایشگاه های بین المللی با توجه به نرخ بالای ارز بسیار بالا است و تا امروز حمایت چندانی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تخصیص نیافته یا ما مطلع نیستیم و یا در اختیار هنرمندان خاص بوده است.

وی با انتقاد از نبود بسترهای تجاری در این حوزه گفت: مدتی هست به صورت شخصی به دنبال ایجاد برندینگ و معرفی هنر ایران هستم که به نظرم این امر، کمک مسئولین را می طلبد و تنها انتظار ما هموار شدن مسیر جذب به بازار بین المللی و داخلی است ولی درحال حاضر درگاه مشخصی برای توسعه و تجارت جهانی به ما معرفی نشده که بازهم هنرمندان باید دست به کار شوند.
به نمایش گذاردن آخرین دستاوردهای صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران، آشنایی با هنرمندان جوان و کشف استعدادهای نو در عرصه صنایع‌دستی و ایجاد بستری برای مواجهه بی‌واسطه مخاطبان با آثار صنایع‌دستی و ارتباط با هنرمندان از اهداف برگزاری چهارمین جشنواره صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر ذکر شده است. 

مراسم اختتامیه و تقدیر از هنرمندان برگزیده چهارمین جشنواره صنایع دستی و هنرهای سنتی فجر که از سیزدهم بهمن آغاز شده بود صبح یکشنبه در محل موزه ملی ایران برگزار شد و این نمایشگاه تا بیست و یکم بهمن ماه، در محل موزه ملی ایران دایر است.